O‘zbekistonda 1-maydan boshlab jismoniy shaxslar tomonidan mamlakatga bojxona to‘lovlari undirilmaydigan tovarlarni olib kirish standartlari pasaytiriladi. Vazirlar Mahkamasi yangi qarorini e’lon qildi .

Yangi tartibga ko‘ra, fuqarolar quyidagi qiymatdagi tovarlarni notijorat maqsadlarda boj to‘lamasdan olib kirishlari mumkin bo‘ladi:

  • havo transportida – 1000 AQSh dollarigacha (hozirgi tartibda – 2000 AQSh dollarigacha);
  • temir yo’l va daryo transportida – 500 dollargacha (hozir – 1000 dollargacha);
  • xalqaro kuryerlik jo‘natmalarida – oyiga 200 AQSh dollarigacha (hozirda – kalendar chorak uchun 1000 dollardan ko‘p emas).

Chegarani avtomobil va piyodalar oʻtkazish punktlarida kesib oʻtish uchun bojsiz olib kirish stavkasi oʻzgarmaydi – u ham 300 dollarni tashkil qiladi. Xalqaro pochta uchun 100 dollarlik chegara ham o‘z joyida.

20-iyuldan boshlab boj olinmaydigan limitdan foydalanish uchun mamlakat tashqarisida bo‘lishning minimal muddatiga talablar joriy etiladi. Jumladan, piyoda yoki avtomobilda kiruvchi fuqarolar xorijda kamida ikki kun, samolyotda kelganlar esa kamida uch kun chet elda qolishlari shart. Bunday tovarlar limitdan oshib ketgan deb hisoblanadi va ularning to’liq qiymatidan 30% miqdorida yagona bojxona to’lovi undiriladi.

20-iyuldan shaxsiy foydalanish uchun oziq-ovqat qo‘shimchalari, tamaki va parfyumeriya mahsulotlarini bojsiz olib kirishning yangi chegaralari kuchga kiradi.

Quyidagi hajmdagi oziq-ovqat qo’shimchalarini bojsiz olib kirish mumkin:

  • 10 shisha suyuq shakllar yoki siroplar;
  • 0,5 kg kukun yoki quritilgan o’simliklar (masalan, ildizlar, gullar);
  • 100 tabletka;
  • 100 ta kapsula yoki 4 ta PET paketli kapsula.

Tamaki mahsulotlari:

  • sigaretalar – 200 donagacha;
  • sigaretalar – 5 donagacha;
  • tamaki – 100 grammgacha.

Parfyumeriya va aromatik suv:

  • Umumiy hajmi 300 ml dan oshmasligi kerak bo’lgan 3 tagacha shishani olib kirishga ruxsat beriladi.

Bojxona qo’mitasining asoslari

Bojxona qo‘mitasi fuqarolarning shaxsiy foydalanishi uchun tovarlarni bojsiz olib kirishning qisqarishini asoslab berdi . Butun dunyoda ro’y berayotgan iqtisodiy notinchliklar turli sanoat va tarmoqlarga jiddiy ta’sir ko’rsatmoqda.

Xalqaro siyosat va iqtisodiyotdagi oʻzgaruvchan munosabatlar, turli tarif va cheklovlar barcha davlatlar qatori bizga ham zanjirli taʼsir koʻrsatib, jahon iqtisodiyotining sekinlashishi va xalqaro savdo kamayishiga olib kelmoqda.

Xalqaro savdo hajmi 3,5 trillion dollarga qisqarib, dunyodagi inflyatsiya darajasi 7,5-8 foizga koʻtarilishi prognoz qilinayotgan bir vaqtda oʻz kuchimiz va ichki imkoniyatlarimizga tayanib, dadil qadam tashlamoqdamiz, dedi BQ.

Bojxona qo‘mitasi qarori jahon iqtisodiyotidagi keskin o‘zgarishlar, tashqi tahdidlar va global raqobat sharoitida mahalliy ishlab chiqaruvchilar va eksport qiluvchilarni samarali qo‘llab-quvvatlash, ichki bozorda adolatli raqobat muhitini ta’minlash, shuningdek, tadbirkorlik faoliyati uchun qulay shart-sharoitlar yaratishga qaratilganini ta’kidladi.

Bojxona organi Oʻzbekistonga bojsiz olib kirish stavkalarini boshqa davlatlar bilan solishtirib, bu koʻrsatkichlar yuqori ekanligini taʼkidladi.

Ahamiyat bering, Yevropa ittifoqi davlatlarida jismoniy shaxslar havo transportida kirib kelganda 480 AQSH dollari, avto, piyoda yoki temir yoʻlda kirib kelganda 330 AQSH dollari qiymatidagi tovarlarnigina bojsiz olib kirishlari mumkin.

Turkiyada transport turidan qat’i nazar, faqat 480 dollargacha bo’lgan tovarlarni bojsiz olib kirishga ruxsat beriladi. Xitoyda bu chegara 722 dollarni tashkil qiladi.

Qoʻmitaning taʼkidlashicha, Oʻzbekistonda shaxsiy foydalanish uchun bojsiz olib kirish qoidalaridan tijorat maqsadlarida foydalanish sezilarli darajada oshgan.

Bu tovarlarni bojsiz olib kirish imkoniyatini olish uchun chet elda bo’lishning minimal muddatini belgilash to’g’risida qaror qabul qilinishiga sabab bo’ldi: ikki (temir yo’l, daryo yoki avtomobil nazorat punktlari) yoki uch (aeroport) kun. Shunga o’xshash amaliyotlar Singapur, AQSh, Turkiya, Braziliya va Argentina kabi mamlakatlarda mavjud.

Bojxona qo‘mitasi chegara bojxona postlarini kesib o‘tayotgan ayrim fuqarolar o‘zlariga tegishli bo‘lmagan tovarlarni haq evaziga olib o‘tish orqali “shuttle” faoliyati bilan shug‘ullanayotganini qayd etdi.

Ulardan ayrimlari bir oyda 100 marotabagacha chegarani kesib oʻtayotganini inobatga olsak, oʻz ehtiyoji uchun degan niqob ostida aslida tijorat maqsadidagi tovarlarni tashishayotgani oydinlashadi, dedi BQ.

Taʼkidlanishicha, tashmachilar tufayli Oʻzbekistonga katta miqdordagi tovarlar kichik partiyalarda hech qanday bojxona toʻlovlarisiz olib kelinmoqda. So‘nggi yillarda xorijga tijorat maqsadida chiqib ketayotganlar, shuningdek, ular sodir etayotgan jinoyatlar soni keskin oshib bormoqda.

Ayrim yoʻlovchilar bir yil davomida oʻrtacha 100-150 tagacha parvozlarni amalga oshirganidan koʻrinib turibdi-ki, ular havo yoʻllari orqali tijorat tovarlarini shaxsiy ehtiyoj uchun niqobi ostida olib kirishayotgani maʼlum boʻladi. Ularning umumiy soni birgina poytaxt aeroportida 500 nafardan oshadi. Ushbu yoʻlovchilarning har biri yiliga oʻrtacha 2-3 tonnagacha ogʻirlikdagi tovarlarni olib kirishmoqda. Xoʻsh, “Bu tovarlar shaxsiy ehtiyoj uchunmi?” degan savol tugʻiladi — dedi BQ.

Idora chegara bojxona postlari orqali notijorat maqsadlarda tovarlarni noqonuniy olib kirganlik uchun maʼmuriy va jinoiy javobgarlik toʻgʻrisida eslatib oʻtdi.

2024-yilda 600 ga yaqin shaxs chegarani kesib o‘tishda qayta-qayta bojxona qoidabuzarliklariga yo‘l qo‘ygan. Ayrim fuqarolar yil davomida o‘rtacha 10-20 marta javobgarlikka tortilgan. Yil davomida 1190 nafar fuqaro “yashil” yo‘lak orqali umumiy qiymati 21 milliard so‘mga yaqin tovarlarni deklaratsiyasiz olib kirishga uringan.

1-maydan boshlab jismoniy shaxslarga kuryerlik jo‘natmalarini oyiga 200 AQSh dollarigacha bo‘lgan bojxona to‘lovlarisiz qabul qilishga ruxsat beriladi.

Bojxona qo‘mitasi limit belgilashda O‘zbekistonga kelayotgan kurerlik jo‘natmalarining o‘rtacha narxi 200 dollar atrofida ekanligi hisobga olinganini ma’lum qildi.

Idora xalqaro tajribaga asoslanib, quyidagi statistik ma’lumotlarni e’lon qildi: kuryer orqali yetkazib berish orqali tovarlarni bojsiz olib kirish stavkalari Xitoyda 288 dollar, Janubiy Koreyada 150 dollar, Gruziyada 125 dollar, Ukrainada 100 yevro, Buyuk Britaniyada 188 dollar, Yevropa Ittifoqi mamlakatlarida 41 dollardan 175 dollargacha, Turkiyada 79 dollarni tashkil etadi. Ularning qoʻshimcha qilishicha, belgilangan standartlar faqat bojxona toʻlovlariga tegishli, QQS esa toʻliq undiriladi. O‘zbekistonda QQS undirilmaydi.

Bojxona qo‘mitasining ma’lum qilishicha, mamlakatda kurerlik jo‘natmalari orqali tovarlarni bojsiz olib kirishni suiiste’mol qilishga urinishlar ko‘paygan. 2023-2024-yillarda davlat organi tomonidan umumiy qiymati 8,3 milliard so‘mlik 1100 ta bojxona qoidalarini buzish holatlari aniqlangan.

2024-yilda O‘zbekistonga xorijdan 687 ming nafardan ortiq fuqaro nomiga o‘rtacha 8 ta tovar kelib tushgan. 2023-yilga nisbatan ularning soni qariyb uch barobarga oshib, 5,735 million kishiga yetdi. Ushbu jo‘natmalar orqali mamlakatimizga umumiy qiymati 167 million dollarlik salkam 22,3 ming tonna mahsulot kirdi. 2023-yilga nisbatan o‘sish qiymat bo‘yicha 1,4 barobar, miqdor bo‘yicha esa 1,3 barobarni tashkil etdi.

BQning ta’kidlashicha, qabul qiluvchilar orasida vafot etgan shaxslar bor va «ko’p hollarda fuqarolarning o’zlari chet eldan ularning nomiga jo’natmalar qabul qilinayotganini bilishmagan».

Bunday hollarda tovarlarni kichik partiyalarga bo‘lish va qalbaki hamrohlik hujjatlarini qo‘llash hamda fuqarolarning shaxsiy (pasport) ma’lumotlaridan noqonuniy foydalanish yo‘li bilan respublikaga olib kirish sxemasi qo‘llanilmoqda, deyiladi qo‘mita xabarida.

Bojxona qo‘mitasining ishonch bildirishicha, tartibdagi o‘zgartirish bojsiz olib kirish normalarini xalqaro standartlarga moslashtiradi va ichki bozorda sog‘lom raqobat muhitini ta’minlash, shuningdek, yashirin iqtisodiyotga qarshi kurashishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Har bir davlat hozirgi chuqur iqtisodiy o‘zgarishlar va jahon sanksiyalari sharoitida o‘z iqtisodiy siyosatini milliy manfaatlari va xalqi farovonligini hisobga olgan holda shakllantiradi, deyiladi bayonotda.

Hukumat qarori bilan kiritilgan o‘zgartirishlar xalqaro standartlar va rivojlangan xorijiy davlatlar tajribasiga to‘liq mos keladi.

Eng muhimi, bu o‘zgarishlar faqat jamiyatimiz manfaati uchun xizmat qiladi: tadbirkorlikni tartibga solish hisobidan daromadlarni ko‘paytirish orqali iqtisodiyotning barqaror o‘sishiga, tadbirkorlarning erkin faoliyat yuritishiga, yangi ish o‘rinlari yaratilishiga, yangi bolalar bog‘chalari, maktablar, tibbiyot muassasalarining barpo etilishiga, infratuzilmaning rivojlanishiga, pirovardida fuqarolarimiz turmush farovonligini oshirishga xizmat qiladi.