O‘zbekiston bozori so‘nggi yillardagi eng ko‘zga ko‘ringan fintex inqirozlaridan biriga guvoh bo‘lishi mumkin. Bir necha oydan buyon Humans mobil operatori diqqat markazida turibdi — kompaniya ko‘p milliardli qarzlar, sud jarayonlari va bank tizimi bilan ishlashdagi cheklovlar kontekstida tobora ko‘proq tilga olinmoqda. 2020-yilda ish boshlagan kompaniya bugungi kunda bozordagi keyingi ishtirokini shubha ostiga qo‘yishi mumkin bo‘lgan jiddiy muammolarga duch kelmoqda. Bu qanday sodir bo‘lganini materialda ko‘rib chiqamiz.
Octobank Humans’ni tizimdan uzdi
Avvalroq Humans mijozlari uchun chiqarilgan Visa kartalari bilan bog‘liq operator va Octobank o‘rtasidagi ziddiyat holatini ko‘rib chiqqan edik. Kompaniya atrofidagi voqealar silsilasi kecha keskinlashdi.
Octobank o‘zaro aloqa to‘liq to‘xtatilganini va Humans xizmati bank tizimidan uzilganini ma’lum qildi. Kompaniyalar 2020-yildan beri Visa kobeyjing bank kartalari bo‘yicha hamkorlikda ish olib bormoqda.
Octobank AJ HUMANS MCHJ bilan o‘zaro hamkorlik doirasida o‘zaro hisob-kitoblarga xizmat ko‘rsatish to‘xtatilgani va HUMANS MCHJ kliringdan va HUMANS moliyaviy xizmati doirasida chiqarilgan kartalar bo‘yicha operatsiyalarni amalga oshirishdan uzilgani haqida rasman ma’lum qiladi. Xizmatni o‘chirish 2025-yil 13-iyun kuni soat 18:00 dan boshlanadi, — deyiladi xabarda.
Sudda Octobank Humans’ga nisbatan taxmin qilingan qarzdorlik va zararlarni qoplashni o‘z ichiga olgan 500 milliard so‘mdan ortiq da’vo arizasi ko‘rib chiqilmoqda.
Shunday qilib, kompaniya o‘z daromadining katta qismini ta’minlaydigan asosiy fintex yo‘nalishiga to‘liq xizmat ko‘rsatish imkoniyatini yo‘qotdi.
Uztelecom bilan kelishmovchiliklar
Bozorga kirganidan beri Humans Uztelecom’dan infratuzilmani ijaraga olgan holda virtual operator maqomida ishladi. 2021-yildan boshlab tomonlar o‘rtasida hamkorlik shartlari bo‘yicha kelishmovchiliklar to‘planib qolgan. Humans mamlakatda internet narxining umumiy pasayishiga qaramay, aloqa kanallarini ijaraga olish uchun yuqori tariflarni saqlab qolishini, shuningdek, o‘z mijozlari uchun o‘tkazuvchanlik tezligini kamaytirganini da’vo qildi.
O‘z navbatida, Uztelecom Humans tomonidan shartnoma majburiyatlarini muntazam ravishda buzish, shu jumladan xizmatlarga haq to‘lamaslik holatlariga ishora qilgan. Norasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, Humans’ning operator oldidagi qarzi miqdori 500 mlrd so‘mdan oshgan. Shunga qaramay, Uztelecom foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsatishda uzilishlarga yo‘l qo‘ymaslik uchun xizmat ko‘rsatishni davom ettirdi.
Maroqand (UPay) faoliyati to‘xtatilmoqda
2024-yil sentyabr oyida Markaziy bank Humans kompaniyasi tarkibiga kiruvchi Maroqand (UPay) to‘lov tashkiloti faoliyatini talablarni buzgan holda operatsiyalarni amalga oshirgani, shu jumladan bukmekerlik kompaniyalari hisob raqamlariga pul o‘tkazmalari amalga oshirgani uchun to‘xtatgandi.
Maroqandning yopilishi to‘lov zanjirlarini buzdi, bu esa kompaniyaning moliyaviy ahvolini yanada og‘irlashtirdi, hamkorlar va mijozlar bilan hisob-kitoblarni murakkablashtirdi. Markaziy bankdan quyidagi izohlar olindi:
Biz asosiy aybdorni xabardor qildik. Qoidalarimizni buzgan tashkilotni uch marta Bank nazorati qo‘mitasi yig‘ilishiga chaqirishdi, muhokama qilishdi va ogohlantirishdi.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda, Humans atrofidagi vaziyat keskinlashishda davom etmoqda, bu esa moliyaviy texnologiya kompaniyalari faol o‘sish va tartibga solishning kuchayishi sharoitida tez-tez duch keladigan xavflarni ko‘rsatadi. O‘sib borayotgan qarz yuki va mamlakatning yirik o‘yinchilari bilan o‘zaro munosabatlardagi muntazam xatolar natijasida jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
