“Yuksalish” harakati O‘zbekiston aholisining to‘y an’analariga munosabati, sarf-xarajatlar va ularning oila byudjetiga ta’siri mavzusida so‘rovnoma o‘tkazdi.
Respondentlarning 1 247 nafari so‘zga chiqdi, ularning aksariyati 30-45 yoshdagilar (35,5%), keyingi o‘rinlarda 18-30 yoshdagilar (34,3%) va 50 yoshdan oshgan fuqarolar (30,2%) turadi. So‘ralganlarning aksariyati – 71,13 foizi turmush qurgan, qolgan respondentlar nikoh rishtalari bilan bog‘lanmagan yoki javob bermagan.
Keyin raqamlarga o‘tamiz. So‘rovnoma ishtirokchilaridan “To‘y uchun taxminan qancha sarfladingiz (yoki sarflashni rejalashtiryapsiz)?” deb so‘ralgan. Ular nima deb javob berishdi:
- 30 mln so‘mgacha — 31,28%;
- 50 mln so‘mgacha — 23,98%;
- 70 mln so‘mgacha — 15,72%;
- 100 mln so‘mgacha — 15,88%;
- 100 mln so‘mdan ortiq — 9,62%.
To‘yning rejalashtirilgan yoki haqiqiy xarajatlari ko‘pincha (so‘ralganlarning umumiy sonining 65,2 foizi) 50 dan 100 million so‘mgacha va undan yuqori bo‘ladi. Bu oilaning yillik daromadiga teng, ba’zan undan ham ortiq bo‘ladi.
So‘rov shuni ko‘rsatdiki, respondentlarning aksariyati xarajatlarni o‘z jamg‘armalari hisobidan qoplamaydi. Asosiy manbalar quyidagilardir:
- o‘zi va yaqinlari hisobidan — 55,17%;
- qarz oldim / olishni rejalashtiryapman — 25,1%;
- mening daromadim yetarli — 14,11%;
- javob berishmadi — 5,62%.
“To‘y juda katta moliyaviy yuk bo‘lib, ko‘plab oilalarning hozirgi daromadlariga mos kelmaydi va ularni qarz majburiyatlariga olib keladi, yosh oilaning hayotining boshida yoki ota-onalar uchun moliyaviy barqarorlik uchun xavf tug‘diradi”, — deyiladi xabarda.
Katta xarajatlarning sabablari haqidagi savolga respondentlar ko‘pincha o‘z istaklarini emas, balki tashqi omillarni ko‘rsatib, bir nechta javob variantlarini tanlashlari mumkin edi:
- jamiyat tomonidan bosim / odamlar oldida o‘zini ko‘rsatish majburiyati — 46,11%;
- yoshlarning orzu-istaklari — 31,36%;
- ota-onalarning xohish va istaklari — 29,03%;
- sovchilar tomonidan talablar — 16,6%.
Mutaxassislarning xulosasiga ko‘ra, to‘yning yuqori xarajatlari kamroq yosh kelin-kuyovlarning tanlovi, ko‘proq katta avlod va umuman jamiyatning katta ijtimoiy bosimi va umidlari natijasidir.
“Sizningcha, atrof-muhit oilalarga bosim o‘tkazib, ularni qimmat to‘ylar o‘tkazishga majbur qiladimi?» degan savolga respondentlar quyidagicha javob berishgan”:
- yo‘q, bu har bir oilaning shaxsiy ishi — 34%;
- ha, shubhasiz — 30,05%;
- ko‘proq ha, yo‘q — 19,95%;
- “ha”dan ko‘ra “yo‘q”qa ko‘proq moyil — 11,54%;
- javob berishmadi — 3,76%.
Garchi eng katta guruh to‘y xarajatlarini shaxsiy tanlov deb hisoblasa-da, so‘ralganlarning yarmi bevosita yoki bilvosita jamoatchilik muhiti bosim o‘tkazib, oilalarni qimmatbaho to‘ylarni o‘tkazishga majbur qilishini tasdiqlaydi.
To‘y qanday bo‘lishi kerak, degan savolga respondentlarning aksariyati (39,62%) “kamtarona” yoki “o‘rtacha, yaqinlar davrasida” variantlarini tanlagan. Dabdabali, hashamatli variant ancha kam (6,66%) tanlangan.
Respondentlarning ko‘pchiligi (44,51%) dabdabali to‘ylar ortiqcha stress va qarzlarning sababi ekaniga qo‘shilishdi va sarflangan mablag‘lardan afsusda ekanliklarini bildirishdi.
