Markaziy bank muddatli to‘lov bozori ishtirokchilarining odob-axloq kodeksi loyihasini e’lon qildi.
Кодекс должен снизить риск долговой нагрузки населения, защитить их права и интересы, создать конкурентную среду, а также обеспечить стабильность финансовой системы.
Muddatli to‘lovni faqat 18 yoshga to‘lgan fuqarolarga berish taklif qilinmoqda. Muddatli to‘lovning boshlang‘ich limiti 2 mln so‘mni tashkil etishi kerak. Agar mijoz limitni oshirishni xohlasa, uning to‘lov qobiliyatini baholash uchun qarz yuki ko‘rsatkichi (QYUK) hisoblab chiqiladi. Bunda EKIH qarz oluvchi daromadining 50 foizidan oshmasligi kerak.
Agar qarz oluvchida ilgari olingan qarzlar bo‘yicha muddati o‘tgan qarzdorlik mavjud bo‘lsa, unga bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan yangi savdo xizmatlari ko‘rsatilmaydi. Mijoz istalgan vaqtda o‘z qarzini muddatidan oldin to‘liq uzish huquqiga ega va bu holda undan hech qanday neustoyka (jarima, penya) undirilmaydi. Agar u to‘lovlarni va boshqa jarima sanksiyalarini o‘z vaqtida to‘lamasa, ular bo‘yicha qo‘shimcha jarimalar hisoblanmaydi.
Asosiy qarzdan tashqari barcha qo‘shimcha to‘lovlar (foizlar, komission yig‘imlar, neustoyka va boshqa choralar) summasi yiliga qarz summasining yarmidan (50%) oshmasligi kerak. Agar mijoz moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelsa, u bilan yangi, o‘zaro maqbul to‘lov tartibi kelishib olinishi mumkin. Yordam ko‘rsatish to‘g‘risidagi masala ko‘rib chiqilayotgan vaqtda yangi operatsiyalar o‘tkazishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Savdo tashkilotlari bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan mijozlarga, agar ular to‘lovlarni o‘z vaqtida amalga oshirmasalar, xabarnoma yuboradilar. Agar mijoz o‘z majburiyatlarini o‘z vaqtida bajarmasa, uning muddatli savdo limiti vaqtincha to‘xtatiladi. Savdo tashkilotlari muddati o‘tkazib yuborilgan qarzlarni bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan undirishda do‘q-po‘pisa, haqorat qilish, ta’qib qilish va boshqa noqonuniy tazyiq o‘tkazish usullaridan foydalanishga haqli emas.
Shuningdek, regulyator reklamaga qo‘yiladigan talabni belgilashni taklif qilmoqda, xususan, agar haqiqatga to‘g‘ri kelmasa, “0%” yoki “bepul” iboralaridan foydalanish va «barcha mijozlarga mos keladi» yoki “xavfsiz” xabarlarini tarqatish taqiqlanadi.
Reklama materiallari kechiktirilgan to‘lovlar yoki qo‘shimcha to‘lovlarni qo‘llash imkoniyatini aniq ko‘rsatishi kerak. Islom moliyasi tamoyillariga muvofiqligi ko‘rsatilgan reklamada bunday muvofiqlik to‘g‘risida qisqacha tushuntirish va Maxsus kengash xulosasi bilan manbaga havola bo‘lishi kerak.
Bundan tashqari, Axloq kodeksi FinTex Assotsiatsiyasiga a’zo bo‘lgan bo‘lib to‘lanadigan savdo tashkilotlari faoliyatida ishonch belgisini (trustmark) olish uchun talablarni o‘z ichiga oladi. Fuqarolarga faqat ishonch belgisiga ega bo‘lgan tashkilotlar bilan hamkorlik qilish tavsiya etiladi.
