Амударё ҳавзасида жойлашган ГЭС туфайли Қизил китобга киритилган балиқ турлари йўқолиб кетиши мумкин

Мисол тариқасида, «Чегара билмас дарёлар» коалицияси экспертлари узоқ вақтдан бери давом этаётган Амударё ҳавзасини кўрсатмоқда: сув омборлари ва тўғонларнинг яратилиши натижасида унинг оқимидаги ўзгаришлар гидрологик режимни ўзгартириб, балиқларнинг миграция йўлларини тўсиб қўйган. Вахш, Пaнж ва Амударёнинг тез ва лойқа сувларида яшашга мослашган буюк Амударё псевдошовелнозини – ўзига хос ўт балиқларини ўз ҳимоясига олишига кўчиб ўтувчи турларни сақлаш тўғрисидаги конвенциянинг энг муҳим сабаби бўлди. Унинг яқин қариндоши сирдарёлик сохта патолог кўпчилик мутахассислар томонидан айнан Сирдарё ва унинг ирмоқларида кўплаб тўғон ва сув омборлари яратилгани учун аллақачон йўқ бўлиб кетган деб ҳисобланади.

Бироқ «Чегара билмас дарёлар» коалицияси экспертлари таъкидлаганидек, яқинда эълон қилинган Жаҳон банкининг Амударё ҳавзасидаги Роғун ГЭСи қурилишининг атроф-муҳитга таъсири бўйича баҳолашида аҳоли сонининг ҳолати ва ўзгаришларнинг мумкин бўлган таъсири ҳисобга олинмайди. дарё оқими қуйи Вахш ва Амударёнинг ноёб балиқ турларида. Халқаро табиатни муҳофаза қилиш иттифоқи томонидан йўқолиб кетиш хавфи остида турган турлар қаторига киритилган псевдопатофос ГЭСларнинг таъсирини баҳолаш бўйича материалларда умуман қайд этилмаган, гарчи у Вахш дарёсининг қуйи оқимида жойлашган бўлсада. Бу ноёб балиқнинг омон қолиш марказлари жойлашган.

Экологлар келтирган яна бир мисол, бир пайтлар Амударё ва Вахш (Тожикистон Қизил китобига киритилган) бўйлаб кўчиб юрган Орол лосослари ҳозирда Туямўйин ГЭСи ва Вахш гидроэнергетика каскади яратилгандан кейин бутунлай йўқолиб кетган. станциялар. Олимлар Нурак сув омборида Орол лососларининг охирги гуруҳини топдилар, аммо Роғун ГEСи юқори оқимда қурилиши натижасида у йўқ бўлиб кетиши мумкин, чунки бунинг натижасида лосослар учун улар юмуртлай оладиган дарёлар қолмайди.

«Миллий қонунчиликнинг атроф-муҳитга таъсирини баҳолаш ва ноёб турларни муҳофаза қилиш бўйича талабларига қарамай, Марказий Осиёнинг барча мамлакатларида уларнинг экологик саломатлигига боғлиқ бўлган дарёлар, уларнинг водийлари, ҳайвонот ва ўсимлик дунёси — буларнинг барчаси ҳаётга татбиқ этишда катта қурбонлик қилинмоқда. гидротехника иншоотларининг асоссиз лойиҳалари», — дейди «Чегара билмас дарёлар» экологик коалициясининг халқаро координатори Эвгений Симонов. «Ҳозирги кунга қадар бутун минтақадаги тўғонларнинг кўпчилигини лойиҳалаш ва қуриш ноёб кўчиб юрувчи турлар популяциясига зарар етказилишининг олдини олишга жиддий уринмаган».

ГЭСларнинг ноёб миграция турлари ва табиий экотизимларга потенциал таъсирини ҳисобга олмаслик нафақат халқаро экологик конвенцияларнинг қўпол бузилиши, балки кўпинча сув омборларини яратиш учун кредитлар бермоқчи бўлган ривожланиш банкларининг экологик сиёсатига зид келади", — дейди Александр Колотов, «Чегарасиз дарёлар» экологик коалициясининг Марказий Осиёдаги координатори.

«Умид қиламизки, томонларнинг Самарқандда бўлиб ўтадиган конференцияси давомидаги муҳокамалар табиат учун энг хавфли гидротехник иншоотлар сифатида энергетика объектларини, биринчи навбатда ГЭС тўғонларини жойлаштириш учун жойларни танлашга янада масъулиятли ёндашишни жорий этишга хизмат қилади», — деди у.