Кўча бўйлаб юриб, тиланчилик қилаётган ёқимли кучукча ёки бекаму-кўст мушукчага эътибор қаратамиз. Дунё бўйлаб миллионлаб уйсиз ҳайвонлар ўз тақдирига ташлаб кетилган, шаҳар ўрмонининг оғир ҳақиқатларида омон қолишга мажбур бўлган. Бу шунчаки қайғули статистика эмас — ҳар бир бундай ҳайвоннинг орқасида қайғули ҳикоя ва ҳаёт учун қийин кураш бор.
Қаровсиз ҳайвонлар сони ҳақида аниқ маълумотлар йўқ, аммо мутахассислар уларнинг сонини бутун дунё бўйлаб юзлаб миллионлар деб ҳисоблашади. Асосий сабаблар — масъулиятсиз эгалар, стерилизация дастурлари йўқлиги ва юқори туғилиш даражаси.
Стерилизациянинг йўқлиги уй ҳайвонларининг назоратсиз кўпайишига, қаровсиз ҳайвонларнинг кўпайишига олиб келади.
Уй ҳайвонларини уларга керак бўлмаганда ёки уларга ғамхўрлик қилишда ташлаб юборадиган эгаларининг масъулиятсиз муносабати жуда қийин бўлиб чиқади ёки қочиб кетган ва эгалари томонидан топилмаган йўқолган уй ҳайвонлари ҳисобланади.
Умуман олганда, мушуклар ва итлар кундалик эҳтиёжлари — озиқ-овқат, сув, бошпана, ветеринария хизмати, севги ва бошқалар учун одамларга боғлиқ. Айни пайтда, бутун дунё бўйлаб миллионлаб ҳайвонлар уларга ғамхўрлик ва кечалари жингалак қилиш учун иссиқ ва қулай жой билан таъминлайдиган эгалари йўқ. Кўпчилик азоб чекади ва кўчаларда ўлади ёки эвтаназия қилинади (итлар ва мушукларнинг эвтаназияси — бу оғир ва ўзгармас касал ва азоб-уқубатларга дучор бўлган ҳайвонларнинг эвтаназияси).
Уйсиз ҳайвонлар муаммоси жамият учун жиддий салбий оқибатларга олиб келади. Улар инсон саломатлигига таҳдид соладиган хавфли касалликлар ва паразитларнинг ташувчисига айланади. Бундан ташқари, агрессив итлар тўплами, айниқса, болалар учун ҳақиқий хавф туғдиради. Қаровсиз ҳайвонларни сақлаш ҳам давлат буджетига катта молиявий юк юклайди. Кўриниб турибдики, бошпанасиз ҳайвонлар муаммосини ҳал этиш давлат, жамоат ташкилотлари, ҳар бир ғамхўр инсон иштирокида комплекс ёндашувни талаб этади.
Уйсиз ҳайвонлар муаммосини ҳал қилиш учун сиз Европа мамлакатлари тажрибасига эътибор қаратиш мумкин, уларда «ушлаш-стерилизация-бўшатиш» дастури, шунингдек, микрочиплаш, уй ҳайвонларини ташлаганлик учун жарима ва фаол ёрдам кўрсатиш дастурлари мавжуд.
Ўзбекистон «Mehr va Oqibat» ҳайвонларни ҳимоя қилиш жамияти волонтёри Лейла Исмоилова бу борадаги ўз фикрлари билан ўртоқлашди.
— Мен «Mehr va Oqibat» ҳайвонларни ҳимоя қилиш жамияти кўнгиллисиман. Биз 4 та асосий йўналишда ишлаймиз:
Кам таъминланган оилалар ва нафақахўрлар учун ҳайвонларни стерилизация қилиш ва қиёслаш;
Мактаб ва бошқа таълим муассасаларида «меҳр-мурувват дарслари»ни ўтказиш;
Ҳайвонларга нисбатан шафқатсизликка чақириш;
Қонунлар билан боғлиқ ҳуқуқий ёрдам.
— Кўнгиллилар одатда қандай вазифаларни бажаради?
Бизнинг кўнгиллиларимиз бўш вақтларида қўлидан келганча ёрдам беришади. Улар итларни сайр қилдириш ва овқатлантириш, ҳайвонларни янги оилаларга жойлаштириш, кастрация ва стерилизация қилиш учун молиявий ёрдам бериш, ташқарига чиқиш ва ҳайвонларга ёмон муносабатда бўлган одамлар билан суҳбатлашиш, мактабларда «меҳрибонлик сабоқлари» ўтказиш ва бошқалар учун бошпаналарга келади.
— Янги кўнгиллиларга қандай талаблар қўйилади?
Имкон қадар кўпроқ ёрдам бериш ва жамоамизнинг бир қисми бўлиш истаги бўлиши керак.
— Қандай қилиб кўнгиллилар жамоасига қўшилиш мумкин?
Mehrvaoqibat.uz сайтимиздаги анкетани тўлдириб, директор билан танишув учрашувини кутиш даркор.
— Ҳайвонларнинг янги эгаларини топиш жараёни қандай кетмоқда? Янги эга топилмаган ҳайвонларга нима бўлади?
Биз ҳайвонлар билан фотосуратлар/видеолар оламиз, уларни ўз рақамимиз билан эълон қиламиз ва ҳайвонларни асраб олиш, фақат келишув асосида асраб олиш билан махсус гуруҳларда тарғиб қиламиз. Агар эгалари топилмаса, ҳайвонларни жойлаштириш мумкин бўлган ўз бошпанамиз йўқ. Биз қидирувларимизда бир-биримизга ёрдам берамиз.
— Сизга қайси турдаги ёрдам кўпроқ керак (молия, озиқ-овқат, дори-дармон)? Қандай қилиб ёрдам беришда иштирок этишингиз мумкин? Бошқа ташкилотлар/корхоналар билан ҳамкорлигингиз борми?
Бошпана учун, албатта, бу молиявий ёрдам, озиқ-овқат ва дори-дармонларни ўз ичига олади. Бизнинг «Mehr va Oqibat» жамиятида сиз молиявий ёрдам бера оласиз. Барча маблағлар ҳайвонларни стерилизация қилиш учун сарфланади.
«Safia» билан ҳамкорлик йўлга қўйилган, барча филиалларда ташкилотимизнинг хайрия қутилари, «ARTHA» вегетариан кафеси билан ҳамкорлик мавжуд. Мен фақат буларни биламан, кўпроқ бўлиши мумкин.
— Қўнғироқ пайтида қандай муаммоларга дуч келасиз? Маҳаллий ҳокимият бошпанасиз ҳайвонлар муаммосига қандай ёндашади? Уйсиз ҳайвонлар муаммосини ҳал қилишда жамоатчилик сизга қандай ёрдам бериши мумкин?
Баъзида, афсуски, шафқатсиз муносабат гувоҳлари шикоят қиладиган одамлар жуда тажовузкор, аммо кўнгиллилар ҳамма нарсани тинч йўл билан ҳал қилишга ҳаракат қилишади.
Маҳаллий ҳокимият органларининг муносабати ҳақида жавоб бериш қийин. Кўча ҳайвонларини оммавий стерилизация қилиш давлат даражасида амалга оширилса, идеал бўлар эди. Ҳайвонларнинг муаммоларини ёритиб туриш, ҳеч бўлмаганда уй ҳайвонларини стерилизация қилиш керак.
— Бажарилган ишлар натижалари ҳақида гапириб берсангиз?
Кўплаб қутқарув ҳикоялари мавжуд. Мактабларда ва тадбирларда юздан ортиқ «меҳрибонлик дарслари», жамият ва бошқа ташкилотлар ўртасидаги янги ҳамкорлик ва танишлар, телевидениеда суратга олиш ва интервьюлар, кўплаб кастрациялар ва стерилизациялар ва бошқалар амалга оширилган.
Биринчидан, эҳтимол, стерилизация қилинган ҳайвонларнинг сони, уларнинг сони қанча кўп бўлса, туғилиш даражаси шунчалик паст бўлади, бу эса экспонент равишда ўсиб бормоқда. Шунингдек, биз «меҳр-мурувват дарслари» ўтказадиган мактаблар ва синфлар сони болаларнинг хотирасида қолади ва улар ҳайвонларга қандай муносабатда бўлишни тушунади.
Лейла ўзи асраб олган ҳайвонлар ҳақида ҳам маълумот берди.
Муҳаррирдан эслатма
Уй ҳайвонларига масъулият билан эгаликни тарғиб қилиш жуда муҳимдир. Кўчада ўлимга маҳкум наслларнинг пайдо бўлишига йўл қўймаслик учун эгалар нафақат ўз ҳайвонларини севиши, балки уларнинг стерилизацияси ҳақида ҳам ғамхўрлик қилишлари керак. Хайрия жамғармалари ва кўнгилли ташкилотлар уйсиз ҳайвонларни қутқаради, даволашади ва қайта тиклаш билан шуғулланади. Улар барча ғамхўр одамлардан молиявий ва амалий ёрдамга муҳтож. Бундан ташқари, қонунчиликни такомиллаштириш ва ҳайвонларга нисбатан шафқатсиз муносабатда бўлганлик учун жазони кучайтириш, шунингдек, қаровсиз ҳайвонларни назорат қилиш дастурларини ишлаб чиқиш керак.
Бошпанасиз ҳайвонлар муаммоси нафақат раҳм-шафқат ва инсонпарварлик масаласи, балки биргаликда ҳал қилиниши керак бўлган муҳим ижтимоий муаммодир. Фақат эгаларининг масъулиятли муносабати, бошпаналарнинг самарали иши ва давлатнинг қўллаб-қувватлаши туфайли биз вазиятни яхши томонга ўзгартира оламиз ва қаровсиз уй ҳайвонларига муносиб ҳаёт кечириш имкониятини берамиз.
Мақолани Арианна Дементьева тайёрлади.
