1. Ҳиндистон
Ўтмишда ҳиндларнинг кўпхотинлилиги кенг тарқалган эди, айниқса матриархал жамиятлар ва архаик анъаналарга эга шимолий ҳудудларда, масалан, Кашмир ва Покистон билан чегарадош баъзи ҳудудларда. Бу ҳудуд тоғли рельефи ва қишлоқ хўжалигида фойдаланиш учун ерларнинг етишмаслиги билан ажралиб туради. Ер бўлинишининг олдини олиш учун никоҳ тизими ишлаб чиқилган бўлиб, унда катта ака уйланса, унинг аёли автоматик равишда бошқа биродарлар ўртасида бир хил мақомга эга бўлган.
Ушбу никоҳда никоҳ мажбуриятлари эрлар ўртасида тақсимланди, ҳар ҳафта никоҳ тўшагига номзодни ўзгартирди. Қиз ака-укаларнинг ҳаммасини ёки баъзиларини рад этган ҳолатлар мавжуд эди, бу ҳолда улар роҳиб бўлишлари мумкин эди. Бу анъана бугунги кунда кенг қўлланилмайди, лекин эски анъана тарафдорлари бор.
2. Тибет
Хитой Халқ Республикаси коммунистик мафкурага зид бўлгани сабабли ҳатто туғилиш даражасини пасайтириш учун ҳам кўп турмуш қуриш консепциясини қўллаб-қувватламайди. Бироқ Пекинга тегишли бўлган, ҳиндлар ва бошқа баъзи гуруҳлар ўртасида баҳсли бўлган Тибет автоном вилоятида унумдор ерлар ва қишлоқ хўжалигида фойдаланиш учун яроқли майдонларнинг чеклангани туфайли бу амалиёт кенг тарқалган.
Ва умумий куёвлар гуруҳи учун келин сотиб олиш нафақат арзонроқ, балки ҳар бир ўғил учун буюртма қилишдан кўра осонроқ бўлади. Тибетда аёллар ўз ҳаёт шерикларини алоҳида танламайди; ўрнига, улар ҳамма учун биргаликда «куёвлар» оиласига берилади. Ва кейин улар болаларни оталари билан ҳам ажратиб ололмайди!
Айни пайтда, асосан қишлоқ жойларда яшовчи аёлларнинг 20% га яқини бир неча ака-ука билан боғланган. Баъзан ёмонроқ бўлиши мумкин — биродарлар ўртасида, уларнинг отаси бундай муносабатларда ўзини намоён қилиши мумкин.
3. Непал
Непалда 1963 йилда ҳар қандай шаклда кўперлик тақиқланган, аммо қонундаги баъзи ўзгаришлар бу анъанани қўллаш имконини беради.
Аждодлар анъаналарининг кучли таъсири Долпа, Хомла ва Коси вилоятларида сезилади. Агар хотин кўп эрлар учун насл туға олмаса, оилага бошқа аёл, кўпинча биринчи хотиннинг синглиси ва камдан-кам ҳолларда биринчи хотиннинг оиласи билан ҳеч қандай алоқаси бўлмаган қиз келиши мумкин. Норасмий далиллар шуни кўрсатадики, непаллик аёлларнинг тўртдан бир қисми бир нечта эркакка турмушга чиққан.
Мамлакатда аёл эркакдан камроқ аҳамиятга эга бўлган қатъий мавқега эга. Бироқ яқинда бу қадимий давлатдаги аёллар паспорт олишди, энди уни турмуш ўртоғининг рухсатисиз олиш мумкин. Шу муносабат билан, ўтмишнинг бошқа ёввойи ёдгорликлари, масалан, турмуш ўртоғини оч қолдириш ёки оғир кунларда уйнинг томига жинлар жалб қилинмаслиги учун омборхонада ёки ертўлада ўзини тутиш кабилар йўқ қилинади.
4. Бутан Қироллиги
Ҳиндистон ва Хитой маданиятлари чегарасида жойлашган ва иккаласидан ҳам тахминан тенг таъсирни ҳис қиладиган мамлакат Ҳимолой платосида жойлашган ва дунёдаги энг баланд давлат ҳисобланади. Шу сабабли экин майдонларининг танқислиги билан боғлиқ қийинчиликлар диққат марказида.
Бу минтақада анъанага кўра, аёлнинг кўп эри бўлиши мумкинлигига ишонишган ва никоҳда ҳасад қилиш ўринсиз эди. Бир аёлни бир неча оиладан бўлган турли эркаклар, қўшнилар ёки ҳатто турли жойлардан келган одамлар ўртасида тақсимлаш ҳолатлари бўлган.
Вақт ўтиши билан урф-одатлар ўзгарди, аммо Ҳиндистон ва бошқа кўриб чиқилган мамлакатлардан фарқли ўлароқ, бундай амалиётлар қонун томонидан тўхтатилмаган. Бироқ рағбатлантирилади, деб айтиш ҳам мумкин эмас. Унга кўзларини юмиб қараш тўғрироқ бўлади.
Айрим ҳудудларда аёл бир неча эркакка турмушга чиққан оилалар сони умумий аҳоли сонининг 10-15 фоизидан ошади ва бу нисбатан юқори кўрсаткичдир.
5. Кения
Африка мамлакатларида кўп сонли эр олиш анъанаси кенг тарқалган бўлиб, бу ҳам ислом анъаналари, ҳам маҳаллий аҳолининг анъанавий маросим ва эътиқодлари билан боғлиқ. Мали, Мавритания, Нигерия ва Камерунда ёлғиз эри ва кўп хотинли оилалар одатий ҳолдир. Марокашда бу амалиёт жуда бой оилалар ва қироллик сулоласи вакиллари учун имтиёздир.
2013 йилда Кенияда кулгили воқеа юз берди, бир эр-хотин эркак ва уларнинг севгилиси расман турмуш қуришга қарор қилишди ва полиандрия муқаддас аждодлар анъанаси эканлигини қонуний йўллар билан исботлашга муваффақ бўлишди. Судья далилларни кўриб чиқиб, шундай деган хулосага келди ва уларга йиғилишга рухсат берди.
Африканинг Саҳрои Кабирдан жануби-ғарбий қисмидаги тадқиқотчиларнинг таъкидлашича, кўплаб маҳаллий қабилалар ҳам полиандрия, ҳам кўпхотинлилик билан шуғулланади. Биринчисининг даромади ва умумий фаровонлиги юқори, болалари эса соғломроқ. Шунга қарамай, оилада иккита боқувчи бўлган Африка халқларида ҳам, русча «эр дивандаги кўчмас мулкка ўхшайди» муаммоси пайдо бўлади.
