Калифорния университети олимлари тажриба натижасида аёл мияси эркак миясига қараганда самаралироқ ишлашини аниқлашди.
Эркак мияси аёл миясидан каттароқ бўлса ҳам (ўртача 11-12% оғирроқ ва ҳажми 10% каттароқ), аёл мияси кўпроқ нейронал алоқалардан фойда кўради. Шу туфайли аёл мияси камроқ энергия билан маълумотни тезроқ таҳлил қила олади.
Шунингдек, МРТ тасвирлари иккала жинсдаги мия ярим кортексининг бир-биридан сезиларли даражада фарқ қилишини аниқ кўрсатади.
Олимларнинг таъкидлашича, эркаклар каттароқ мияга эга бўлсада, бу мия фаолиятига салбий таъсир қилади.
Функционал нейротасаввур усулларидан фойдаланган ҳолда 26 000 дан ортиқ катталар ўрганилди. Олимлар аёлларда миянинг турли соҳаларида, айниқса импульсларни назорат қилиш, стресс ва кайфият билан боғлиқ бўлган юқори фаолликни пайқашди.
Мақоланинг асосий муаллифи, Нюпорт-Бичдаги (Калифорния) Amen Clinics, Inc. раҳбари, доктор Дэниел Г. Амен ва унинг ҳамкасблари 2017 йилда Journal of Alzheimer’s Disease журналида ўзларининг топилмаларини нашр этган.
Эркаклар ва аёллар асосан турли хил мия касалликларига чалинади.
Мисол учун, Қўшма Штатларда тахминан 5,5 миллион киши Альцгеймер касаллигига чалинган ва касалликка кўра, тахминан учдан икки қисми аёллардир. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, эркакларникига қараганда, аёллар ҳаёти давомида депрессиядан икки баравар кўп азоб чекишади. Бироқ аутизм ва диққат етишмаслиги (ADHD) каби ривожланиш бузилишлари эркакларда кўпроқ учрайди. Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш маркази (CDC) маълумотларига кўра, аутизм ўғил болаларда қизларга қараганда тўрт баравар кўп учрайди.
Доктор Амен ва жамоадошларининг фикрига кўра, бу гендер номутаносибликларининг сабаби мия фаолиятидаги фарқларга боғлиқ бўлиши мумкин.
Тадқиқот шуни кўрсатдики, умуман олганда, аёллар мияси эркаклар миясига қараганда юқори фаолликка эга. Бундай хулосага 27 мингдан ортиқ соғлом ва руҳий касаллик ташхиси қўйилган одамларнинг мия текшируви таҳлили асосида келинган.
Тадқиқотчилар миянинг 128 та ҳудудида қон оқимини ўлчаш учун ягона фотонли эмиссия компьютер томографиясидан (SPECT) фойдаланганлар, бу мия фаоллиги кўрсаткичидир. Таҳлил шуни кўрсатдики, аёллар эркакларникига қараганда кўпроқ соҳаларда юқори мия фаоллигига эга.
Мисол учун, тадқиқот шуни кўрсатдики, аёллар дам олиш пайтида миянинг 65 та ҳудудида ва ақлий ҳушёрликни талаб қиладиган иш пайтида миянинг 48 та ҳудудида юқори мия фаоллигига эга. Эркакларда эса миянинг атиги 22 та соҳасида фаолликнинг ошиши кузатилган.
Мия фаолиятида сезиларли фарқлар префронтал кортексда (импульсни назорат қилиш ва қарор қабул қилиш учун масъул) ва лимбик тизимда (ҳиссиётлар, кайфият ва ташвишлар билан боғлиқ) кузатилди. Аёлларда миянинг ушбу ҳудудларида юқори фаоллик, улар руҳий тушкунлик каби руҳий касалликларга кўпроқ мойил бўлишлари ва эмпатия ва ўзини ўзи бошқаришнинг юқори даражаларини намойиш қилишлари мумкин.
Бундан ташқари, эркаклар миянинг визуал маълумотларни қайта ишлаш ва ҳаракатларни мувофиқлаштириш учун масъул бўлган соҳаларида (аёлларга нисбатан) юқори фаоллик даражасига эга экани аниқланди.
Когнитив бузилишнинг генетик хусусиятларини тушунтириш учун олимлар томонидан кўриб чиқилган тадқиқотга кўра, эркаклар миянинг бу соҳаларида юқори фаолликни кўрсатади.
