Психологлар бизнинг руҳий саломатлигимиз ва фаровонлигимизга ҳисса қўшадиган беқиёс мутахассислардир. Сўнгги ўн йилликлар давомида фан психотерапиянинг кенг кўламли муаммоларни ҳал қилишда самарадорлигини тасдиқловчи кўплаб маълумотлар тўплади.
Психологлар руҳий саломатлик ва ҳиссий фаровонлик билан боғлиқ кенг кўламли муаммоларни енгишга ёрдам беради, дейди хорижлик мутахассислар.
Мана бир нечта бузилишлар:
Нотинчлик: умумий асаб тизими бузилиши, ваҳима ҳужумлари, ижтимоий фобия, ўзига хос фобиялар.
Депрессия: клиник депрессия, туғуруқдан кейинги депрессия, мавсумий аффектив бузилиш.
Обсесиф-компулсив бузуқлик (ОКБ).
Шикастланишдан кейинги стресс бузилиши (ШКСБ).
Овқатланишнинг бузилиши: анорекция, булимия, ортиқча овқатланиш.
Гиёҳванд моддаларни суиистеъмол қилиш.
Ўзаро муносабатлардаги муаммолар: шерик, оила, дўстлар билан.
Ўзига паст баҳо бериш.
Қарор қабул қилишдаги қийинчиликлар.
Стресс.
Инқирозли вазиятлар.
Ушбу бузилишлар нимага таъсир қилади?
Ўзига ишонч. Хулқ-атвор муаммолари, ҳаддан ташқари ўз-ўзини танқид қилиш, ташвиш бузилиши ва бошқалар каби бузилишлар туфайли ўзингизни ва бошқаларни идрок этишингизга таъсир қилиши мумкин. Келажакда бу сизга зарар етказиши мумкин, масалан: сиз суҳбатдан ўта олмайсиз, дўстлар топа олмайсиз ёки ўзингизни жамиятда англай олмайсиз.
Бошқаларга ишонч. Янги одамлар билан мулоқот қилишнинг муҳим нуқталаридан бири. Аксарият одамлар хиёнат уларнинг ишончига қандай таъсир қилишини сезмайдилар, шундан кейин улар ўз ҳаётларини давом эттира олмайди ва қайта бошлай олмайди.
Нотинчлик. Бунга ваҳима ҳужумлари, фобиялар ва бошқалар киради. Одамлар буни эътиборсиз қолдирадилар ва афсуски, бу ёмон оқибатларга олиб келади.
Депрессия — бу сизнинг ҳис-туйғуларингизни, фикрлаш ва хатти-ҳаракатларингизга салбий таъсир кўрсатадиган кенг тарқалган ва жиддий тиббий ҳолат.
Биполяр бузилиш: Биполяр бузилиш руҳий касаллик бўлиб, кайфиятнинг кескин ўзгаришига олиб келади.
Ва бу ҳаётга халақит берадиган бир нечта кенг тарқалган касалликлар.
Психотерапия қандай ишлайди?
Психотерапияга жуда кўп турли хил ёндашувлар мавжуд, аммо уларнинг барчаси умумий мақсадга эга: одамларнинг руҳий саломатлиги ва фаровонлигини яхшилашга ёрдам бериш.
Энг кенг тарқалган психотерапия усулларидан баъзилари:
Когнитив хулқ-атвор терапияси (КХАТ): одамларга салбий фикрлар ва хатти-ҳаракатларни ўзгартиришга ёрдам беради, бу эса стрессни энгишга ёрдам беради;
Психоаналитик терапия: ҳозирги муаммоларга ҳисса қўшиши мумкин бўлган онгсиз фикрлар ва ҳис-туйғуларни ўрганади;
Гуманистик терапия: одамларга ўзларининг тўлиқ салоҳиятини рўёбга чиқаришга ва янада мазмунли ҳаёт кечиришга ёрдам беришга қаратилган;
Оила терапияси: оила ичидаги мулоқот ва ишончни яхшилашга ёрдам беради;
Гуруҳ терапияси: одамлар ўз тажрибаларини баҳам кўришлари ва бошқалардан ўрганишлари учун хавфсиз ва қўллаб-қувватловчи муҳитни таъминлайди.
Шуни таъкидлаш керакки, психотерапия сеҳрли дори эмас. Бу вақт, куч ва мижоз иштирокини талаб қиладиган жараён.
Кўпгина тадқиқотлар шуни кўрсатдики, психотерапия кўп одамлар учун жуда самарали бўлиши мумкин. Психотерапия самарадорлигини тасдиқловчи кўплаб илмий тадқиқотлар мавжуд.
Масалан:
Америка Психологик Ассоциацияси (APA) 500 дан ортиқ тадқиқотларнинг мета-таҳлилини эълон қилди, унда психотерапия бир қатор руҳий касалликлар, жумладан, депрессия, ташвиш ва ОКБ учун самарали даволаш усули эканлиги аниқланди.
Миллий руҳий саломатлик институти (NIMH) шунингдек, психотерапия самарадорлигини қўллаб-қувватловчи тадқиқотлар ҳақида маълумотга эга веб-сайтга эга.
Психотерапиядан ким фойда олиши мумкин?
Психотерапия ҳар қандай ёшдаги ва ҳаётнинг барча қатламларидаги одамларга фойда келтириши мумкин.
Қандай муаммоларга дуч келсангиз ҳам, психолог сизга ёрдам бериши мумкин:
Ўзингизни яхшироқ тушуниш;
Стрессни бошқариш кўникмаларини ривожлантириш;
Ўзаро муносабатларни яхшиланг;
Ҳаётни янада мазмунли ва қизиқарли қилиш.
Бизнинг дунёмизда яхши мутахассисни топиш осон эмас, лекин агар сиз ўзингизга мос психологни дарҳол топа олмасангиз, бу таслим бўлиш учун сабаб эмас, танишларингиз ёки дўстларингиздан психологлар бўйича тавсиялар олишингиз мумкин; Шунингдек, сиз Интернет қидирув тизимидан фойдаланишингиз ёки маҳаллий психологик уюшмага мурожаат қилишингиз мумкин.
Психологни қидираётганда, ўзингизни қулай ҳис қиладиган ва муайян муаммоларингиз билан ишлаш тажрибасига эга бўлган одамни топиш муҳимдир.
Мақолани Нозима Қаҳҳорова тайёрлади.
