Қозоғистон чигирткаларни қайта ишлаш ва экспорт қилишни йўлга қўйишни режалаштирмоқда. Қозоғистон ўсимликларни ҳимоя қилиш ва карантини илмий-тадқиқот институти германиялик ҳамкасблари билан биргаликда махсус қурилмалар ва электр разрядлари ёрдамида чигирткаларни йиғиш ва фалаж қилиш усулларини ишлаб чиқди.
Миллий аграр илмий-таълим маркази раиси Бауржан Касеновнинг сўзларига кўра, бу чигиртка ҳужуми билан боғлиқ муаммони ҳал этишнинг бошланиши, холос. Шунингдек, у чигирткадан озиқ-овқат сифатида фойдаланиш учун дунёда катта имкониятлар мавжудлигини таъкидлади. Мисол учун, Африка, Жанубий Америка, Осиё ва баъзи ислом мамлакатларида чигирткалар аллақачон кўпчиликнинг рационига киритилган.
Бундан ташқари, Ғарб мамлакатларида чигирткани қайта ишлаш заводлари ҳам мавжуд. Голландияда ҳашаротлар маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи корхоналарнинг илмий-тадқиқот ва ишланмаларини ривожлантириш учун грантлар мавжуд.
БМТнинг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФАО) томонидан ўтказилган тадқиқотга кўра, чигирткалар оқсил, ёғлар ва микроэлементларнинг қимматли манбаи ҳисобланади. Қолаверса, 2050 йилга бориб дунё аҳолиси 9,1 миллиард кишидан ошишини ҳисобга олсак, бу жаҳондаги очарчиликка ечим бўлиши мумкин.
Қозоғистонда Артемиа Салина қисқичбақасимонлари аллақачон йиғиб олинган, улар ҳам оқсилга бой ва балиқ овқати сифатида, шунингдек, косметология ва хун таквиелери ишлаб чиқаришда талабга эга. Қисқичбақасимонлар Хитой ва Россияга экспорт қилинади.
Бундан ташқари, дунёнинг турли мамлакатларида истеъмол қилинадиган ҳашаротлар бозори аллақачон мавжуд. Масалан, АҚШ, Бельгия, Франция, Ветнам, Бразилия ва Мексикада бу бозор 2015 йилда 33 миллион долларга, Жанубий Кореяда 2017 йилда 142 миллион долларга баҳоланган. Таиланд ҳар йили 1,14 миллион долларлик егулик ҳашаротларни, шу жумладан чигирткаларни импорт қилади.
Таиланддаги истеъмолчилар ҳар бир килограмм учун 7-11 доллар турадиган чигирткаларни жуда қадрлашади, оддий гўштдан фарқли ўлароқ, бир килограмм учун 0,8-3 доллар туради. 2026 йилга бориб егулик ҳашаротлар бозори 1,5 миллиард доллардан ошиши кутилмоқда.
Россияда Коркино шаҳридаги «Биоэнергиа анд К» корхонаси Жанубий Урал давлат аграр университети билан биргаликда чигирткаларни йиғиш ва оқсилли овқатга қайта ишлаш механизмларини ишлаб чиқди. Шунга ўхшаш тадқиқотлар Россия ва бошқа мамлакатларда олиб борилмоқда.
Чигирткалар 2-3 ҳафта давомида, қанот қўйгунча йиғилади. Ўзбекистонда чигирткаларни дронларнинг электр импульслари билан фалаж қилиш усули таклиф қилинмоқда, Кенияда эса чўл чигирткаларини органик ўғитга айлантирувчи қурилма ихтиро қилинган.
НАСC раҳбари Бауржан Касенов чигирткаларни овлашнинг илғор усулларини кейинчалик хорижга экспорт қилиш, шунингдек, чигирткаларга қарши кураш бўйича тадқиқот олиб боришда ФАО билан ҳамкорликни йўлга қўйиш мақсадга мувофиқ, деб ҳисоблайди.
Ўзбекистонда ФАО ва Ўзбекистон Қишлоқ хўжалиги вазирлиги кўмагида 2023 йилда чигирткаларга қарши биопеститсидларнинг кўргазмали синовлари муваффақиятли якунланди.
Қозоғистонда Ўсимликларни ҳимоя қилиш ва карантини илмий-тадқиқот институти табиий шароитда чигирткаларни йиғиш соҳасида маълум кўникмаларга эга. Институт немис олимлари билан биргаликда махсус қурилмалар ва электр разрядлари ёрдамида чигирткаларни йиғиш ва фалаж қилиш бўйича тадқиқотлар олиб борди. Агар давлат томонидан қўллаб-қувватланса, ташкилот ушбу йўналишдаги ишланмаларни амалга оширади, бу «чигиртка муаммоси»ни ҳал қилишга ёрдам беради ва Қозоғистон қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчиларини юқори сифатли ва оммавий оқсил манбаи билан таъминлайди.
Бироқ, Бауржан Касенов таъкидлаганидек, Қозоғистонда улар чигиртка ейишни таклиф қилишмайди, чунки бизда ўз маҳсулотимиз этарли. Аммо чигирткаларни қайта ишлаш ва Таиланд ва бошқа мамлакатларга экспорт қилиш истиқболли ривожланиш соҳасига айланиши мумкин.
Эслатиб ўтамиз, Қозоғистоннинг учта вилоятида чигирткалар катта бостириб келган эди. Ҳудудларда муаммони ҳал қилиш учун ер усти техникаси ва самолётлардан фойдаланилади.
