Хонадоннинг бозор қийматини аниқлаш мулк эгаси учун муҳим қадамдир. Мулкни тўғри баҳолашдан сўнг, ўртача сотиш нархи белгиланади, шунинг учун молиявий йўқотиш хавфи йўқ. Ушбу мақолада сиз нима учун квартиранинг бозор қийматини билишингиз кераклигини ва унинг нархига нима таъсир қилишини билиб оласиз. «Realting.uz» риелторлик платформаси раҳбари Андрей Содиқов билан биргаликда биз кўчмас мулкнинг бозор қийматини нотўғри баҳолаш хавфи ва бунинг учун малакали баҳоловчини қандай танлашни таҳлил қиламиз.
Нега хонадоннинг бозор қийматини билиш муҳим?
Хонадоннинг бозор қийматини билиш кўчмас мулкни сотиш ёки сотиб олишда онгли қарор қабул қилишга ёрдам беради. Бу қуйидагиларга имкон беради:
Ўртача нархни белгилаш. Кўчмас мулк баҳоси потенциал харидорларни ранжитади, сотишни қийинлаштиради ва кутиш вақтини оширади. Жуда паст нарх эса молиявий йўқотишларга олиб келади.
Молиявий ресурсларни самарали режалаштиришни таъминлаш. Масалан, инвесторлар кўчмас мулкни ижарага бериш ёки қайта сотишдан потенциал рентабелликни баҳолайди. Агар сиз квартиранинг бозор қийматини тўғри ҳисобласангиз, харидорлар билан музокаралар пайтида ҳеч қандай низолар ёки тушунмовчиликлар бўлмайди.
Андрей Содиқов таъкидлайди:
«Квартиранинг бозор қийматини аниқлаш — бу жуда кўп омилларни ҳисобга олишни талаб қиладиган мураккаб жараён бўлиб, нафақат мулкнинг ҳолатини ва унинг жойлашган жойини тўғри баҳолаш, балки ҳозирги бозор тенденцияларини ҳам тушуниш учун мен доимо мутахассисларга мурожаат қилишни маслаҳат бераман, айниқса, агар катта битим режалаштирилган бўлса. Бу хатолардан қочишга ёрдам беради ва кўчмас мулкни сотиш ёки сотиб олиш учун қулай шарт-шароитларни таъминлайди».
Квартиранинг нархига нима таъсир қилади
Квартиранинг нархи ўзига хос мулк ва унинг жойлашган жойига қараб бир қатор омилларга боғлиқ.
Квартиранинг нархини аниқлашда жойлашув асосий роль ўйнайди. Шаҳарнинг марказий ҳудудларидаги квартиралар мактаблар, болалар боғчалари, дўконлар ва жамоат транспорти каби йирик инфратузилма объектларига яқинлиги сабабли қимматроқ бўлади. Кўчмас мулк қийматини баҳолашда экологик вазият ҳисобга олинади: боғлар, яшил ҳудудлар ва тоза ҳавонинг мавжудлиги уй-жой нархини оширади.
Мулкнинг ҳолати яна бир муҳим омил. Қурилиш йили ва уйнинг техник ҳолати мулкнинг нархига таъсир қилади. Эски бинолардаги квартиралар одатда таъмирлаш учун катта сармояларни талаб қилади, бу уларнинг жозибадорлигини пасайтиради. Ички таъмирлаш сифати муҳим роль ўйнайди. Замонавий материаллар, мебель ва жиҳозларнинг мавжудлиги квартиранинг нархини оширади.
Баҳолаш вақтида мутахассислар квартиранинг майдони ва планировкасига эътибор беришади. Квартиранинг майдони қанчалик катта бўлса, унинг нархи шунчалик юқори бўлади. Хоналар сони ва уларнинг жойлашуви ҳисобга олинади. Замонавий планировкага эга ва кўпроқ хонали квартиралар қимматроқ.
Кўчмас мулкнинг қиймати бозор тенденцияларига таъсир қилади. Талаб даврида нархлар кўтарилади, ортиқча таклиф мавжуд бўлганда эса пасаяди. Минтақадаги иқтисодий вазият ҳам харид қобилиятига ва умумий нарх даражасига таъсир қилади. Мисол учун, иқтисодий инқироз даврида кўчмас мулк нархи тушади.
Баҳолашда ҳисобга олинадиган қўшимча омиллар қуйидагилардир: деразадан кўриниш, тўхташ жойлари ва қулай инфратузилма мавжудлиги. Деразадан чиройли кўринишга эга квартиралар, тўхташ жойлари ва яхши қўшнилар қимматроқ туради.
Нима учун хонадонни нотўғри баҳолаш ёмон оқибатларга олиб келади?
Квартиранинг нархини нотўғри баҳолаш бир қатор салбий оқибатларга олиб келади. Буларга қуйидагилар киради:
молиявий йўқотишлар — квартиранинг паст баҳоланиши бозор қийматидан пастроқ сотилишига ва мулкдорнинг бевосита йўқотишларига олиб келади; қайта баҳолаш, аксинча, узоқ вақт давомида бозорда кўчмас мулкни сотишни қийинлаштиради, бу унинг жозибадорлигини пасайтиради ва нархни қайта кўриб чиқишга мажбур қилади;
бюджетни нотўғри режалаштириш — нотўғри баҳолаш молиявий ресурсларни самарасиз тақсимлаш хавфини келтириб чиқаради, бу инвесторлар учун жуда муҳимдир.
Ижара рентабеллигини ҳаддан ташқари ошириб юбориш ҳақиқий бўлмаган умидлар ва молиявий муаммоларга олиб келади.
Квартирани баҳолаш учун мутахассисни қандай танлаш керак?
Мутахассисни танлаш бир нечта мезонларга асосланади:
иш тажрибаси — баҳолаш сифати ва аниқлигини оширади;
обрў — баҳоловчига мурожаат қилишдан олдин шарҳлар ва тавсияларни ўрганиш керак;
сертификатлар ва лицензияларнинг мавжудлиги — баҳоловчида унинг малакасини тасдиқловчи зарур ҳужжатлар мавжудлигини текшириш керак.
Мутахассиснинг малакаси бир нечта асосий жиҳатларни ўз ичига олади. Аввало, бу бозор ҳолатини таҳлил қилиш. Баҳолаш жорий бозор тенденциялари ва прогнозларини ҳисобга олади. Ушбу маълумотларга асосланиб, улар квартирани текширадилар ва унинг техник ҳолатини таҳлил қилади. Мулкнинг якуний бозор қийматини аниқлашдан олдин баҳоловчи уни бозордаги ўхшаш мулклар билан таққослайди. Ишнинг якуний босқичи келажакда қўлланиладиган ҳисоботни тайёрлашдир.
Квартиранинг бозор қийматини билиш муваффақиятли кўчмас мулк битимининг асосий жиҳати ҳисобланади. Факторларни синчковлик билан ўрганиш ва мутахассисларни жалб қилиш хатолардан қочишга ёрдам беради ва бозор иштирокчилари учун қулай шарт-шароитларни таъминлайди.
