Ўзбекистонда болалар тиббиёт муассасалари ва шифохоналари болаларга турли хил хизматлар, жумладан жароҳатлар ва шошилинч ҳолатларда бирламчи тиббий ёрдам кўрсатади.
Жароҳатнинг мураккаблиги ва боланинг аҳволига қараб, тиббий ёрдам турли мутахассислар томонидан амалга оширилади.
Масалан:
Бош урилиши, суяк синиши, чиқиши, чўзилиши ёки шунга ўхшаш бошқа турдаги жароҳатлар бўлган ҳолларда травматологга мурожаат қилинади. Травматолог биринчи бўлиб кўрикдан ўтказади ва зарур диагностика муолажаларини, яъни рентген ва КТни тайинлайди.
Жарроҳлик аралашуви талаб қилинадиган жиддий жароҳатлар: очиқ яралар, чуқур кесмалар, синишлар, ички аъзоларнинг шикастланиши каби ҳолларда жарроҳ шифокорга мурожаат қилиш керак. Шунингдек, жарроҳлар шошилинч операция талаб қиладиган мураккаб бош жароҳатларида, масалан, калла ичи гематомаларида ҳам жалб қилиниши мумкин.
Бош жароҳатидан сўнг айниқса ҳушдан кетиш, бош оғриғи, тутқаноқ ёки дезориентация каби аломатлар мавжуд бўлганда, болани невролог кўрикдан ўтказиши мумкин. Неврологлар асаб тизими касалликлари ва жароҳатларига ихтисослашган шифокорлардир.
Ич кетиши, кўнгил айниши, қусиш, шамоллаш белгилари, кўзлардан ажралма чиқиши ва қизариши, тошма пайдо бўлиши, тери рангининг ўзгариши, ҳар қандай аъзода оғриқ, безовталик ва тажовузкорлик ҳолатларида педиатр шифокорга мурожаат қилинади. Педиатр (болалар шифокори) - бу 18 ёшгача бўлган болаларни аниқлаш, ташхис қўйиш, даволаш ва реабилитация қилиш асосий вазифалари бўлган мутахассисдир.
Агар зарба ёки бош жароҳати юз соҳаларига, масалан, бурун ёки жағга таъсир қилса, лор-шифокор ёрдам беради.
Офтальмологлар кўзнинг лат ейиши, бегона жисмлар ёки кўз олмасининг шикастланиши каби жароҳатларида ёрдам сўраб мурожаат қилинади.
Турли ҳолатларда болага биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш:
Бош урилганда:
Ваҳимага тушмасдан, боланинг аҳволини баҳоланг. Агар у боши билан урилган бўлса, унинг ҳолатини ҳушини йўқотиш, бош оғриғи, кўнгил айниши, қусиш, дезориентация каби аломатлар мавжудлигига текширинг.
Сўнгра, болани горизонталь ҳолатда ётқизинг ва агар жиддий жароҳат шубҳаси бўлса, шифокор кўригига қадар бўйнини қимирлатманг.
Шиш ва оғриқни камайтириш учун зарба жойига совуқ компресс қўйинг.
Суяк cинганда:
Шунингдек, болани тинчлантириш ва шикастланган оёқ-қўлнинг ҳаракатсизлигини таъминлаш керак.
Қўл остидаги материаллардан (тахта, қалин китоб, ёстиқ) фойдаланиб, шикастланган соҳани турган ҳолатида маҳкамлаш лозим.
Совуқ компресс ёки матога ўралган муз пакетини 15-20 дақиқага цинган жойга қўйинг.
Агар аҳвол ёмонлашса, сезувчанликнинг йўқолиши, жароҳат жойидан пастда рангпарлик ва терининг совуқлиги қон айланишининг бузилишини кўрсатиши мумкин.
Агар суяк теридан чиқиб турса (очиқ жароҳат), уни жойига солишга уринманг.
Чиқишда:
Шикастланган жойнинг ҳаракатсизлигини таъминлаш ва ўз-ўзини даволашга уринмаслик ҳам муҳимдир.
15-20 дақиқага совуқ нарса қўйинг.
Шуни ёдда тутиш керакки, бундай ҳолларда мустақил даволанишга йўл қўйилмайди. Ҳар доим шифокор билан маслаҳатлашиш ва шошилинч тиббий ёрдам учун энг яқин тиббиёт муассасаларига мурожаат қилиш мақсадга мувофиқдир. Шунингдек, ўзингизни қўлга олиш ва катталар болани ёлғиз олиб кетмаслиги ҳам муҳимдир.
