Узоқ вақт давомида жигарранг эскирган, зерикарли ва қора, оқ ва кулранг каби нейтрал рангларга нисбатан унчалик қизиқарли эмас деб ҳисобланган. Бироқ сўнгги пайтларда жигарранг Ренессансни бошдан кечирмоқда: у Ким Кардашьян, Кайли Дженнер ва Белла Ҳадид каби машҳурлар, моделлар ва блогерларнинг Инстаграм тасмаларида пайдо бўлди. ТикТокъда минглаб муаллифлар шкафларини иссиқ ёнғоқ рангга бўяшлари ҳақидаги видеоларни жойлаштиради — бу жигарранг ҳозир трендда эканининг энг ёрқин белгисидир.
Бу сўнгги йилларда мода, реклама ва дизайн оламида оммалашган ёрқин ва бой ранглар билан аниқ контрастдир. Бироқ бир йил давомида дунё онгини касалликлар, ўлим ва ижтимоий тенгсизлик қамраб олгандан сўнг, бўғиқ рангларга мурожаат қилиш ўринли бўлиб туюлиши мумкин. «Бизда ўтган йилни ҳисобга олсак, пушти ва бинафша рангларни кийиш нотўғри бўларди,» — дейди Refinery29ʼнинг стилисти ва собиқ мода муҳаррири Алисса Коскарелли.
Нью-йорклик дизайнер Роберт Маккинли пандемияни одамларни экстравагант ва безатилган услублардан воз кечиб, минимализмни қабул қилишга ундаган 2008 йилги молиявий инқироз билан таққослайди.
Орадан ўн йилдан кўпроқ вақт ўтиб, дунё ҳаётимизни остин-устун қилиб юборган инқирозга яна дуч келмоқда. Одамлар ўзларини алоҳида ва ёлғиз ҳис қилишади, молиявий жиҳатдан курашишади ва нормал ҳаётга ўхшашликни хоҳлашади.
Буларнинг барчаси истеъмолчиларнинг хатти-ҳаракатларини ўзгартирди. Дам олиш кийимлари, эргономик товарлар ва пижамалар савдоси сезиларли даражада ошди.
Жигарранг рангни тарихдан олдинги қабр тошлари ва ғорлардаги расмларда, юнонлар ва римликлар томонидан ясалган вазаларда ва итальян Уйғониш даврининг мойли расмларида учратиш мумкин. 16-асрдан 20-аср бошларигача рассомлар майдаланган Миср мумиёлари қолдиқларидан олинган пигментдан фойдаланган. Рембрандт, Вермеер ва Делакруа каби рассомлар бу тусдан фойдаланган.
Бироқ бутун тарих давомида бу нейтрал ранг камтарлик ва соддаликни ифодалаш учун ишлатилган. Ишчилар синфи вакиллари жигарранг ва тўқ сариқ рангдаги оддий кийимларни кийишган, зодагонлар ва аристократлар эса тўқ кўк, бинафша ва қизил рангдаги экстравагант кийимларни кийишган.
Қадимги Римда «pullati» атамаси плебейларга ёки шаҳар камбағалларига нисбатан ишлатилган. У сўзма-сўз таржимада «жигарранг кийим кийган одамлар» деб таржима қилинади. Ўрта асрларда франсиск роҳиблари ўзларининг қашшоқлик ваъдаларининг сезиларли рамзи сифатида эспрессо рангидаги кийим кийишган.
Жигарранг 19 асрнинг охирида, армия ўз аскарларини хаки ва камуфляж учун оч жигарранг ранглар билан жиҳозлашни бошлаганида кенг қўлланила бошланди.
1920 йиллардан 1940 йилларгача бўлган даврда, қисман ар-деконинг тарқалиши туфайли, қоронғу рангларга бўлган муносабат янада ижобий бўлди. Дизайннинг бу эстетикаси тўқ кулранг ва крем ранглар, металл безаклар ва дадил геометрик нақшларни ўз ичига олган. Айнан шу даврда ёрқин хира жигарранг ранглар нафис, ҳашаматли ва тинчлантирувчи сифатида мақталган.
Бироқ бу узоқ давом этмади ва қора ранглар аста-секин урфдан чиқди.
Жигарранг рангда нафақат тарих, балки фан билан ҳам мураккаб муносабатлар мавжуд. 2009 йилда ўтказилган тадқиқотлар шуни кўрсатдики, ўртача одамлар бу рангни ёқтирмайдилар, чунки у кўпинча уларга ёқмайдиган объектлар билан боғлиқ.
2012 йилда австралиялик тадқиқотчилар тўқ жигаррангни «дунёдаги энг хунук ранг» деб аташди. Шундан сўнг ўнлаб мамлакатлар, жумладан, Буюк Британия, Бельгия ва Франция чекишга қарши курашиш мақсадида барча сигарет қутилари ёқимсиз (Pantone 448 C) тарзда сотилишини талаб қилувчи қонунларни қабул қилди.
Сассекс университети ранг психологи ва тадқиқотчиси Джон Маулнинг таъкидлашича, яқинда пайдо бўлган жигаррангга мойиллик пандемия пайтида одамлар кўпроқ жигарранг рангни кўрадиган очиқ ҳавода кўпроқ вақт ўтказишининг натижаси бўлиши мумкин. Унинг таъкидлашича, инсон жигарранг рангли объектлар (дарахтлар, барглар, тупроқ) билан ўзаро таъсирдан қанчалик кўп лаззат олса, у бу рангни шунчалик кўпроқ севишга мойил бўлади.
Жигарранг рангларга қизиқиш 70 йилларда, хиппилар атроф-муҳит ҳақида мунозара бошлаганда пайдо бўлди. Табиатни муҳофаза қилишга бўлган қизиқишнинг ўсиб бориши, моддиюнчилик ва истеъмолчиликдан умумий воз кечиш ўша даврдаги кўпгина интерерларда ўз аксини топди. Долчин рангли блузкалар ва тиззагача тўқ жигарранг чарм этиклар гардеробнинг асосий элементлари ҳисобланган.
Camping chic услуби ҳашаматли брендлар ва юқори кийим ишлаб чиқарувчи компанияларни ҳамкорликка илҳомлантирди. Gucci The North Face ва Comme des Garçons, шунингдек, деярли 75 йиллик Trail shoe Salomon бренди билан бирлашди. Ушбу тенденция брендларни жигарранг, тўқ кулранг ва яшил каби нейтрал тупроқ рангларидан фойдаланишга ундади, чунки улар табиий элементларни акс эттиради.
The North Face ва Salomon, шунингдек, брендларни 70 йиллардаги каби органик ва қайта ишланган матолар, табиий бўёқлар каби экологик тоза материаллардан фойдаланган ҳолда чиқиндиларни минималлаштиришга илҳомлантирди.
Альтман, Эван Кинори, Эмили Адамс Боуде ва Камиль Фортгренс каби дизайнерлар моданинг ахлоқий ва барқарор ишлаб чиқарилишини ҳимоя қилишди. Сан-Францисколик дизайнер Кинори ўз кийимларини кичик партияларда қўлда яратади. Альтман деадстоcк матоси ва табиий текстуралардан фойдаланган ҳолда классик Америка силуэтларини қайта кўриб чиқишга интилади. Адамс Боде қавилган кўрпалар, дон учун қоплар ва чойшаблардан дурдона асарлар яратади. Fortgens барқарор материаллардан фойдаланган ҳолда атайлаб силлиқланмаган, гендер жиҳатдан нейтрал услубларни ишлаб чиқаради.
Дизайнерларнинг тайёр буюмлари арзон эмас, лекин улар қайта-қайта кийиш мумкин бўлган вақтга бўйсунмайдиган образлар бўлиши учун мўлжалланган.
21 асрда жигарранг ранг нима учун кўпчиликка ёқмаслигини тушунтиришга уриниб, Берклидаги Калифорния университети психологлари Стивен Палмер ва Карен Шлосс бу ранг кўпинча салбий ассоциацияларни келтириб чиқаради, масалан, нажас ёки чириган овқат каби ёқимсиз нарсалар билан.
2012 йилда австралиялик тадқиқотчилар лой, ўлим ва қора билан боғлиқ бўлган хира тўқ жигарранг «энг хунук ранг» деб эълон қилишди. Уларнинг илмий ишлари бир неча мамлакатларда, жумладан, Буюк Британия, Франция ва Бельгияда эълон қилинганидан сўнг, сигарет ишлаб чиқарувчиларга айнан шу рангдаги қутиларни тайёрлаш мажбурияти юкланди. Бу нарса кашандаларни «қайта тарбиялаш» мақсадида қилинган эди.
Икки йил ўтгач, 2014 йилда Буюк Британиянинг YouGov компанияси ўнта мамлакат аҳолиси ўртасида рангларнинг машҳурлигини аниқлаш учун сўров ўтказди. Энг машҳур ранг катта фарқ билан кўк ранг бўлиб чиқди ва жигарранг умумий ҳисобда охирги ўринни эгаллади. Респондентларнинг 4 фоизидан кўпроғи унга овоз берган ягона мамлакат Индонезия бўлди: у ерда жигарранг (12%), кўк (23%) ва қизилдан (15%) кейин учинчи ўринни эгаллади.
Мода тенденциялари тадқиқотчилари жигаррангнинг машҳурлиги кўпроқ умумий тенденцияга — 1990 йиллардаги соғинчга, шунингдек, 1970 йиллардаги услубнинг модага қайтишига мос келади деб ҳисоблашади.
