Сунъий интеллект воситалари меҳнат унумдорлигини ошириш учун мўлжалланган. McKinsey каби йирик консалтинг компанияларининг ҳисоб-китобларига кўра, генератив сунъий интеллектнинг маҳсулдорликка йиллик ижобий ҳиссаси 2,2 дан 4,4 триллион долларгача бўлиши мумкин. PwC, шунингдек, ушбу технологияларни жорий этишнинг ижобий иқтисодий самарасини башорат қилмоқда, бу 2030 йилга келиб 15,7 триллион долларга етиши мумкин.
Ўзбекистонда сунъий интеллект
АҚШ ва Хитойдан ташқари бошқа мамлакатлар ҳам сунъий интеллект ривожланишини фаол кузатиб бормоқда. Ўзбекистон ҳам бундан мустасно эмас. Кейинги йилларда республикамизда ушбу соҳага бўлган қизиқиш сезиларли даражада ортиб бормоқда. Жамиятнинг сунъий интеллектдан хабардорлиги ва қизиқишини ошириш мақсадида турли хил жамоалар ташкил этилмоқда, таълим курслари очилмоқда ва конференциялар ўтказилмоқда. Давлат бу соҳани ривожлантиришни фаол қўллаб-қувватламоқда. Мисол сифатида турли компаниялар мижозларини масофадан туриб идентификациялашни соддалаштирадиган MyID биометрик идентификациялаш тизимини олиш мумкин. Бундан ташқари, Ўзбекистонда ўзбек тилига йўналтирилган йирик тил моделларини яратиш, шунингдек, давлат тилида нутқни таниб олиш ва синтез қилиш воситалари каби сунъий интеллект соҳаларида тор ихтисослашган стартаплар фаол ривожланмоқда.
Ўзбекистонда сунъий интеллект билан боғлиқ таълим олиш ва иш излашга қизиқувчилар сони ортиб бормоқда. Ушбу тенденция Ўзбекистонда мунтазам равишда тўлдириб борилаётган Alif сунъий интеллект жамоасига ходимларни қабул қилиш жараёнида кузатилмоқда. Биз сунъий интеллектни ривожлантириш учун улкан салоҳиятни кўрамиз. Охирги бир йил ичида компания ушбу соҳада бир нечта тадбирларни қўллаб-қувватлади ва машинали ўқитиш курсини бошлашни режалаштирмоқда.
Финтехдаги сунъий интеллект
Финтех соҳасида сунъий интеллектдан фойдаланиш энг кенг тарқалган. Бу молиявий технология компаниялари томонидан тақдим этиладиган маълумотлар ҳажми ва хизматларнинг хилма-хиллиги билан боғлиқ. СИ одатда харажатларни автоматлаштириш ва оптималлаштириш ёки даромадни ошириш учун ишлатилади. Баъзи ҳолларда сунъий интеллектга асосланган қарорлар ҳам харажатларни камайтиришга, ҳам даромадларни оширишга ёрдам беради. Масалан, Alif компаниясида биз «Ҳозир сотиб ол, кейин тўланг» (BNPL) маҳсулотимиз учун машинали ўқитишга асосланган кредит скоринг (ML) моделини ишлаб чиқдик. Бу кредит қўмитаси жараёнларини автоматлаштириш, дефолт фоизини камайтириш (тўловларни кечиктириш) ва бир вақтнинг ўзида бўлиб-бўлиб тўлаш сотувини ошириш имконини берди.
ML-скоринг яқинда ишга туширилганига қарамай, биз аллақачон ушбу моделдан фойдаланган ҳолда берилган муддатли тўлов бўйича дефолт кўрсаткичларининг сезиларли яхшиланишини кузатмоқдамиз. ML-скоринг, шунингдек, юзлаб параметрларни таҳлил қилиш ва бир неча сония ичида қарор қабул қилиш орқали мижозларнинг муддатли тўловга аризалари бўйича қарор қабул қилиш вақтини қисқартирди. Ушбу маҳсулот учун кўплаб аризаларни ҳисобга олсак, бу бизга мижозларни жалб қилишда сезиларли устунлик беради.
Яна бир фаол лойиҳа сунъий интеллектга асосланган чат-ботни ишлаб чиқиш бўлиб, у ҳар куни турли алоқа каналлари орқали мижозларнинг минглаб сўровларини қайта ишлайди. Бу мижозларнинг жавобини кутиш вақтини қисқартирди ва 24 соатлик ёрдамни таъминлади. СИ, шунингдек, қўллаб-қувватлаш хизматининг янги ходимларини ўқитиш вақтини сезиларли даражада қисқартирди.
Булар сунъий интеллектнинг финтехда қўлланилишига бир неча мисол. Биз сунъий интеллектнинг самарадорлиги аллақачон исботланган барча жараёнлар ва маҳсулотларга жорий этишни режалаштирмоқдамиз. Бу маркетплейс учун тавсия тизимлари, овозли ёрдамчилар, реклама буджетларини оптималлаштириш, мижозлар оқимини камайтириш ва фирибгарлик операцияларининг олдини олишга таъсир қилади.
Сунъий интеллект муаммолари
Бугунги кунда дунёда сунъий интеллект ривожланишининг потенциал салбий оқибатлари фаол муҳокама қилинмоқда. Ана шундай муаммолардан бири — ишсизликнинг ўсиши эҳтимоли. Баъзи мутахассислар сунъий интеллект ривожланишининг ҳозирги босқичини саноат инқилоби билан таққослайдилар, бу кўплаб касбларнинг йўқолишига ва иш ўринларининг қисқаришига олиб келиши мумкин деб ўйлайдилар. Сўнгги йилларда генератив ИИ айниқса тез ривожланмоқда, бу эса ушбу хавфни янада кучайтирмоқда.
Албатта, бу гипотезанинг бир қисми ҳақиқат бўлиб, дунёнинг кўплаб етакчи тадқиқот компаниялари буни тасдиқламоқда. Бироқ шуни таъкидлаш керакки, сунъий интеллект автоматлаштирилган лавозимларга қараганда юқори маошли бўлиши мумкин бўлган янги касблар ва иш ўринларини ҳам яратади.
Алифда буни амалда кузатамиз. ML-скоринг ва чат-бот билан боғлиқ мисоллар шуни кўрсатадики, бажариш учун бирон-бир соҳада махсус билим талаб қилмайдиган одатий вазифалар автоматлаштирилади. Бошқа томондан, сунъий интеллект соҳасидаги мутахассисларга эҳтиёж туғилади: дата сcиентист, машинавий ўқитиш муҳандислари ва тадқиқотчилар. Бундай ходимларнинг иш ҳақи қўллаб-қувватлаш хизмати ва кредит қўмитаси ходимларига қараганда анча юқори.
Шуни таъкидлаш керакки, амалда ҳеч ким автоматлаштириш туфайли ишдан бўшатилмайди. Одатда, қўллаб-қувватлаш хизмати ва кредит қўмитаси ходимларига ўсиш ва ривожланиш учун янги имкониятлар тақдим этилади. СИ ҳали тўлиқ ўрнини боса олмайдиган креатив кўникмалар ва эксперт билимлари талаб қилинадиган позицияларга ўтиш мумкин. Янги воқеликка мослаша оладиган ва катта тажрибага эга бўлганлар учун СИ билан алмаштириш хавфи йўқ. Аксинча, ушбу воситани турли соҳа мутахассисларининг ишлаб чиқариш самарадорлиги ва ижодий салоҳиятини ошириш имконияти сифатида қараш лозим.
Бизнесга нима фойда?
Сунъий интеллектни ўз фаолиятига тезда интеграция қила оладиган корхоналар сезиларли рақобат устунлигига эга бўлади. Илгари бундай имкониятга асосан Meta, Amazon, Apple, Netflix ва Google (FAANG) каби йирик компаниялар эга эди. Бироқ, замонавий технологиялар ва коммуникация воситалари кичик ва ўрта корхоналарга сунъий интеллект соҳасидаги илғор ишланмалардан ҳам фойдаланиш имконини беради.
Биз Ўзбекистон IT ва сунъий интеллект соҳасини фаол ривожлантираётганини кузатмоқдамиз ва бу бизни қувонтиради.
