23-29 сентябрь кунлари Халқаро карлар ҳафталиги бўлиб ўтди. Эшитишида нуқсони бўлган инсонларнинг муаммоларидан хабардорлигини оширишга қаратилган тематик тадбирлар ва учрашувлар турли мамлакатларда ўтказилди, деб хабар беради "Юксалиш" ҳаракати.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, 2050 йилга бориб 2,5 миллиардга яқин одам у ёки бу даражада эшитиш қобилиятини йўқотади. Ўзбекистонда 60 мингга яқин шундай инсонлар яшайди.
Қўллаб-қувватлаш чоралари
Ўзбекистонда эшитишида нуқсони бўлган инсонларни қўллаб-қувватлашга катта эътибор қаратилмоқда. Эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахсларнинг саводхонлигини ошириш, таълим хизматлари сифатини яхшилаш мақсадида «Ўзбек имо-ишора тили ва Брайл алифбосини ривожлантиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги президент қарори қабул қилинди.
2023 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистонда ўрта таълим муассасалари ва «Ишга марҳамат» мономарказларида ўзбек имо-ишора тили ва Брайл алифбосини ўқитиш бўйича махсус ўқув курслари ташкил этилади. Эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахслар, шунингдек, вояга етмаган болаларнинг ота-оналари ёки васийлари учун машғулотлар бепул асосда ўтказилади.
Эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган абитуриентлар олий таълим муассасаларига кириш имтиҳонларида сурдотаржима хизматлари билан таъминланади. Фавқулодда вазиятлар вазирлиги ҳузурида эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахсларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш бўйича тун-у кун ишлайдиган диспетчерлик хизмати фаолият кўрсатмоқда. У видео чақирувлар ва матнли хабарлар орқали мурожаатларни қабул қилади.
Истеъдодли одамлар
Эшитишда нуқсони бўлганлар орасида иқтидорли спортчилар, шахматчилар ва бошқа ўз ишининг усталари кўп. Жорий йилда Бишкек шаҳрида таеквондо бўйича ўтказилган жаҳон чемпионатида Шоҳруз Абдураҳмонов, Муҳаммад Усмонов ва Дилбар Тожибоева биринчи ўринни эгаллади. Туркистонда дзюдо бўйича ўтказилган чемпионатда Шахбожон Шоимов шоҳсупанинг энг юқори поғонасига кўтарилди. Сербияда бўлиб ўтган эшитиш қобилияти чекланган шахматчиларимиз совринли ўринларни қўлга киритди.
Қийинчиликлар
Яратилган шарт-шароит ва имкониятларга қарамай, эшитишида нуқсони бор фуқаролар бир қатор қийинчиликларга дуч келмоқда. «Юксалиш» ҳаракати Ўзбекистонда 18 ёшдан 65 ёшгача бўлган 102 нафар эшитиш қобилиятига эга бўлмаган шахс ўртасида сўров ўтказди.
Улардан 34,3% имо-ишора тилидан фойдаланишда доимо қийинчиликларга дуч келган, 21,6% тез-тез, 31,4% баъзан, 6,9% камдан-кам ҳолларда ва 5,9% ҳеч қачон. Ушбу топилмалар алоқада сезиларли қийинчиликларни кўрсатади.
Респондентларнинг 55,9 фоизи мулоқот қилиш учун технологиядан фойдаланишини қайд этди. Респондентларнинг 26,5 фоизи ўқув материаллари мавжудлигини қайд этган; 39,2 фоиз респондентлар учун улар фойдаланиш имкони бўлмаган, 34,3 фоизи эса ўқув материаллари мавжудлигини қайд этган.
Ихтисослаштирилган мактаблардаги шарт-шароитларни баҳолар экан, респондентларнинг 52,9 фоизи уларни ўртача, 24,5 фоизи яхши, 11,8 фоизи аъло ва 10,8 фоизи ёмон деб атаган.
51,5% барча бандлик имкониятлари мавжуд эмас деб ҳисоблайди, 22,5% эса бундай имкониятлар йўқлигини таъкидлади. Респондентларнинг 59,8 фоизи тиббий хизматлар ҳар доим ҳам мавжуд эмас деб ҳисоблайди.
Сўров шуни кўрсатадики, Ўзбекистонда эшитиш қобилияти заиф одамлар ҳаётнинг турли жабҳаларида жиддий қийинчиликларга дуч келишади. Асосий муаммолар алоқа, таълим, технологиядан фойдаланиш имконияти, соғлиқни сақлаш хизматлари ва бандлик имкониятлари билан боғлиқ.
Респондентлардан олинган жавоблар асосида таклифлар
Технологиядан фойдаланиш эшитиш қобилияти заиф одамлар ҳаётида муҳим рол ўйнайди, мулоқотни сезиларли даражада осонлаштиради, маълумотларга киришни кенгайтиради ва ўрганиш ва ишлаш учун янги уфқларни очади, дейди Юксалиш.
Соғлиқни сақлаш соҳасида эшитиш нуқсонлари бўлган шахслар учун ҳам хизматлардан фойдаланиш имкониятига алоҳида эътибор қаратиш лозим. Бу, шунингдек, алоҳида эҳтиёжли болаларнинг қулай таълим олиши учун шароитлар мослаштирилиши керак бўлган ихтисослаштирилган мактабларга ҳам тегишли.
Мослаштирилган ўқув материалларини ишлаб чиқиш ва имо-ишора тилини ўқитиш сифатини оширишни давом эттириш муҳим аҳамиятга эга. Шунингдек, янги иш ўринлари яратиш ёки ногиронларни ишга қабул қилувчи иш берувчилар учун имтиёзларни кучайтириш зарур.
Эшитишда нуқсони бор инсонлар дуч келаётган муаммолар ва уларни қўллаб-қувватлаш имкониятлари ҳақида жамиятни хабардор қилиш ниҳоятда муҳим, дея хулоса қилди ижтимоий ҳаракат.
