Углеводлар нима?
Углеводлар углерод, водород ва кислороддан ташкил топган органик бирикмалардир. Улар оддий (моносахаридлар ва дисахаридлар) ва мураккаб (полисахаридлар) бўлиши мумкин.
Моносахаридлар энг оддий углеводлар бўлиб, уларни янада оддийроқ бирикмаларга ажратиб бўлмайди. Улар организм учун асосий энергия манбаи ҳисобланади. Дисахаридлар иккита моносахарид молекуласининг бирикмасидир. Улар ҳам тезда моносахаридларга парчаланиб, энергия манбаи сифатида фойдаланилиши мумкин.
Полисахаридлар кўплаб моносахарид молекулаларидан ташкил топган мураккаб углеводлардир. Улар аста-секин моносахаридларга парчаланади ва организмни узоқроқ вақт давомида энергия билан таъминлайди. Организмга углеводлар нима учун керак? Углеводлар организмда бир нечта муҳим вазифаларни бажаради:
Организмни энергия билан таъминлаш. Углеводлар организм учун асосий энергия манбаи ҳисобланади. Улар глюкозага парчаланади, сўнгра ҳужайралар энергия ишлаб чиқариш учун ундан фойдаланади.
Қондаги глюкоза даражасини сақлаш. Углеводлар қондаги глюкоза даражасини оптимал даражада сақлашга ёрдам беради. Бу асосий энергия манбаи сифатида глюкозадан фойдаланадиган миянинг нормал ишлаши учун муҳимдир.
Энергияни захиралаш. Углеводлар организмда гликоген шаклида захираланиши мумкин, кейинчалик зарур бўлганда энергия ишлаб чиқариш учун ишлатилади.
Тузилиш вазифаси. Целлюлоза каби баъзи углеводлар ўсимликларнинг ҳужайра девори таркибига киради ва уларга мустаҳкамлик ҳамда эластикликни таъминлайди.
Қайси маҳсулотларда углеводлар мавжуд?
Углеводлар кўплаб маҳсулотларда учрайди, жумладан:
Сабзавот ва мевалар. Сабзавот ва меваларда мураккаб углевод бўлган толалар кўп бўлади. Толалар ичакнинг нормал ишлашини таъминлашга ёрдам беради ва қабзиятнинг олдини олади.
Дон маҳсулотлари. Нон, макарон ва гуруч каби дон маҳсулотлари таркибида оддий ва мураккаб углеводлар кўп бўлади. Улар организм учун асосий энергия манбаи ҳисобланади.
Сут маҳсулотлари. Сут маҳсулотлари таркибида дисахарид бўлган лактоза мавжуд. Лактоза глюкоза ва галактозага парчаланади, сўнгра улардан организм энергия манбаи сифатида фойдаланади.
Ширинликлар. Конфет, пирожний ва торт каби ширинликлар таркибида оддий углеводлар кўп бўлади. Улар тез парчаланиб, глюкозага айланади ва организмни энергия билан таъминлайди.
Организмга қанча углевод керак?
Организм учун зарур бўлган углеводлар миқдори кўплаб омилларга, жумладан, ёш, жинс, жисмоний фаоллик даражаси ва саломатлик ҳолатига боғлиқ. Ўртача катта ёшли одамга углеводлардан тахминан 45-65% калория керак бўлади. Бироқ, қандли диабет ёки бошқа касалликлар билан оғриган одамларга углевод истеъмолини чеклаш тавсия этилиши мумкин.
Хулоса
Углеводлар муҳим макронутриент бўлиб, организмни энергия билан таъминлайди ва бир нечта муҳим вазифаларни бажаради. Улар кўплаб маҳсулотларда, жумладан, сабзавотлар, мевалар, дон маҳсулотлари ва ширинликларда мавжуд. Организм учун зарур бўлган углеводлар миқдори кўплаб омилларга боғлиқ бўлиб, уни индивидуал равишда аниқлаш лозим.
Шуни ёдда тутиш керакки, углеводлар оқсил ва ёғларни ўз ичига олган мувозанатли овқатланиш рационининг бир қисми бўлиши керак. Углеводларни ортиқча истеъмол қилиш вазн ортишига ва бошқа соғлиқ муаммоларига олиб келиши мумкин. Шунинг учун овқатланишингизни назорат қилиш ва углеводларни истеъмол қилиш бўйича тавсияларга риоя қилиш муҳимдир.
