2024 йил август ойида жаҳон биржаларида жиддий ўзгариш юз берди. Ҳаммаси Япониянинг Nikkei 225 индексининг пасайиши билан бошланди, у бир кунда 12,4% йўқотди. АҚШда июль ойи учун меҳнат бозори маълумотлари дунёдаги энг йирик иқтисодиётда ретсессия бўлиши мумкинлигидан хавотир уйғотди.
Осиё ва Америка бозорларидан кейин Европа бозорлари пайдо бўлди. Бироқ 8 август, пайшанба куни ваҳима босилди ва акциялар бозори август ойида ўз позицияларининг сезиларли қисмини йўқотган ҳолда тиклана бошлади.
Индекслар июль ойининг йигирманчи кунларида ўзининг тарихий максимумларига эришди, шундан сўнг нархлар аста-секин пасайиб борди. Шунчаки август ойининг бошида пасайиш анча сезиларли бўлди.
Молиявий ОАВ жорий тузатиш сабабларини аниқлаш учун таниқли инвестиция компаниялари ва банклари таҳлилчиларидан интервью олди. Дарвоқе, тузатиш фақат Япония бозорида ва NASDAQ индексида содир бўлди.
Коррекция деб бозорнинг 10% дан ортиқ пасайишига айтилади. S&P500 индекси 5 август куни бўлиб ўтган савдо сессиясида максимумдан 9,7 фоизга пасайди, аммо кун охирига келиб у максимумдан атиги 7,6 фоизни йўқотди.
Interactive Brokers бош стратеги Стив Сосник бу тузатишнинг бир нечта асосий сабабларини ажратиб кўрсатади:
Ортиқча баҳоланган ва ҳаддан ташқари концентрациялашган бозор. Юқори капитализацияли ўсиш акцияларининг давом этаётган ротацияси.
Япония банки ставкасини ошириш ва иена мустаҳкамланиши. Иш билан бандлик ҳақидаги маълумотлар кутилганидан кўра заифроқ бўлиб, Федерал захира тизими фоиз ставкаларини ҳаддан ташқари узоқ вақт давомида юқори ушлаб тургани ва бу инқирозга олиб келиши мумкинлиги ҳақидаги хавотирларни кучайтирди.
Сармоядор бу воқеаларга қандай муносабатда бўлиши керак?
Энг муҳими — ваҳимага тушмаслик. Фонд бозори — бу барча турдаги активларнинг нархи доимий равишда ўзгариб турадиган жой. Баъзан секин, баъзан тез. Кўпинча процентнинг арзимас улушларига, лекин баъзан сезиларли улушларига ҳам. Баъзан даврлар узоқ давом этса, баъзан бир-бирини тез алмаштириб туради.
Янгиликларни ҳаддан ташқари фаол ўқиш вазиятни нотўғри назорат қилиш туйғусини яратади ва кўпинча нотўғри ҳаракатларни амалга оширишга мажбур қиладиган хавотирни кучайтиради. Савол шундаки, оқибатлар узоқ муддатли бўладими ёки қисқа муддатли бўладими ва сиз уларга қандай муносабатда бўласиз?
Баъзида қисқа муддатли оқибатларни эътиборсиз қолдириш уларга тезда жавоб беришга ҳаракат қилишдан кўра осонроқ. Агар сиз узоқ муддатли мақсадларга эга сармоядор бўлсангиз, бундай иккиланишлар сизни ташвишга солмаслиги керак.
Охирги 20 йилдаги S&P500 индекси графигига назар ташласак, ўтган ҳафтадаги воқеалар узоқ муддатли ўсиш йўлининг тебранишларидан бири бўлиб кўринади.
Сармоядор нима қилиши керак?
Агар сиз доимо бозорда бўлган ва вазият ва ўз қарашларига қараб сотиб олиш ва сотишни амалга оширадиган профессионал сармоядор бўлмасангиз, энг яхши ечим - индекс фондига сармоя киритишдир. У бозор билан бирга ҳаракатланади ва сиз унинг узоқ муддатли ўсишида иштирок этасиз.
Яна бир ечим — стратегиянгиз, таваккалчилик профилингиз ва вақтга мос келадиган мувозанатли инвестиция портфелини шакллантириш. Масалан, классик Америка портфели «60/40» - 60% акциялар ва 40% облигациялар.
Агар август ойининг биринчи ҳафтасида бундай портфель ўзини қандай тутишини кўрсангиз, классик тескари корреляцияни кўриш мумкин - акциялар бозори пасайган пайтда облигациялар ўсади.
Графикда С&П500 индексидаги акциялар фонди ва АҚШнинг ўрта муддатли давлат облигациялари фондининг ҳолати кўрсатилган.
1-7 август кунлари акциялар индекси 5,84% га тушди, облигациялар индекси эса 0,51% га ошди.
Ўтган ҳафта учун классик «60/40» портфели 3,3% якуний натижани кўрсатган бўларди. Шундай қилиб, облигацияларнинг мавжудлиги портфелнинг умумий қийматини қўллаб-қувватлади ва акциялар бўйича йўқотишларни қисман қоплади.
Агар йил бошидан бери бўлган даврни кўриб чиқсак, «60/40» портфели дивидендларни қўшган ҳолда 6,77% даромадни кўрсатган бўлар эди. Бундай ҳолда облигацияларнинг мавжудлиги портфелнинг умумий даромадлилигини пасайтиради.
Агар сиз фаол сармоядор бўлсангиз, акцияларни мустақил танлашингиз ёки буни таниқли бошқарувчига ишониб топширишингиз мумкин. Масалан, Berkshire Hathaway раҳбари ва ҳаммуаллифи Уоррен Баффетт.
Афтидан, Баффетт Apple’даги мавқеини 75 миллиард долларга қисқартириб, ниманидир билар эди, шунинг учун унинг портфели S&P500 индексидан атиги 2,76% га, индекс бўйича эса 5,8% га камайди.
Йил бошидан бери Berkshire Hathaway акциялари 18,13% га ўсди ва 9,12% натижа билан S&P500 индексини икки баравар ортда қолдирди.
Хулоса
Акциялар бозори доимо ўзгариб туради. Ҳар куни нархлар кўтарилади ёки пасаяди. Ўсиш даврлари пасайиш даврлари билан алмашинади. Улар қисқа ёки узун бўлиши мумкин ва юз йиллик статистика шуни кўрсатадики, ўсиш даврлари одатда пасайиш даврларига қараганда узоқроқ давом этади. Бу, масалан, энг йирик акциялар индексига узоқ муддатли инвестиция киритиш жуда фойдали бўлиши мумкинлигига ишонч ҳосил қилади.
