Osmonga qarasak, bulutlar parsimon patlarga o‘xshab uchar va yengil ko‘rinadi. Biroq, ba’zida “uchayotgan bulutlar” haqida eshitish mumkin — bu hayrat va hatto xavotir uyg‘otadigan hodisa. Bu aslida nima? Nima uchun suv tomchilari yoki muz kristallaridan iborat bulutlar havodan og‘ir bo‘lishiga qaramay, yerga tushmaydi? Ular haqiqatan ham yuzaga tushishi mumkinmi? Keling, bu masalani ko‘rib chiqaylik.
Nega bulutlar tushmaydi?
Bulutlar atmosferada suv bug‘ining kondensatsiyalanishi natijasida hosil bo‘ladigan mayda suv tomchilari yoki muz kristallari to‘plamidir. Jismoniy og‘irligiga qaramay, ular havoda bug‘lana oladi. Ularning xatti-harakatlarining siri fizika qonunlarida yashiringan.
1. Ko‘tarma havo oqimlari
Ma’lumki, issiq havo sovuq havoga qaraganda yengilroq. Quyosh nurlari Yer yuzasini isitganda, iliq havo yuqoriga ko‘tarilib, namlikni o‘ziga tortadi. Bu ko‘tariluvchi oqimlar mikroskopik tomchilar uchun tayanch hosil qilib, ularning tushishiga to‘sqinlik qiladi.
2. Tomchilarning kichik o‘lchami
Bulutdagi tomchilarning diametri atigi 10 mikron bo‘ladi. Ular shu qadar kichik va yengilki, gravitatsiyaga deyarli bardosh bera olmaydi, havoning qarshiligi esa ularni osilgan holatda ushlab turadi. Oddiy qilib aytganda, tomchilar atmosferada “o‘lchangan”.
3. Konveksiya va turbulentlik
Bulutlar atmosferadagi turbulentlik va konveksiya tufayli ham ushlab turiladi. Havoning bu harakatlari tomchilarni doimo aralashtirib, ko‘tarib turadi va ularning cho‘kishiga to‘sqinlik qiladi.
Bulutdagi tomchilar kattalasha boshlaganda — masalan, qo‘shimcha namlikning kondensatsiyasi natijasida — ular bir joyda qolish uchun juda og‘ir bo‘lib qoladi. Ana shunda yog‘ingarchilik: yomg‘ir, qor yoki do‘l hosil bo‘ladi.
Xitoyda yog‘ayotgan bulutlar: atmosfera anomaliyalari
So‘nggi yillarda Xitoyda ko‘pchilik “uchayotgan bulutlar” deb ataydigan kamyob va g‘ayrioddiy atmosfera hodisalari qayd etilmoqda. Rangdor bulut-pileuslar ana shunday hodisalardan biri bo‘ldi.
Kamalak bulutlar to‘da-to‘da bulutlar ustida paydo bo‘ladigan linzasimon tuzilmalardir. Ular quyosh nurlarining eng mayda suv tomchilarida sinishi hisobiga turli ranglarga bo‘yalishi mumkin. Xuddi shunday holat 2022 yil avgust oyida Guandun provinsiyasining Punin shahrida kuzatilgan. Kuzatuvchilar rang-barang to‘lqinlardan va go‘yo bulutlar yerga tushayotgandek taassurotdan hayratda qoldilar.
Biroq bunday hodisalarning tabiatini fan nuqtayi nazaridan to‘liq tushuntirish mumkin. Ular o‘ziga xos meteorologik sharoitlar natijasida paydo bo‘ladi, bunda nam havo ma’lum balandlikda ko‘tariladi, sovutiladi va kondensatsiyalanadi, bu esa noodatiy optik effektlarni yaratadi.
Sun’iy bulutlar: Ob-havo nazorati
Xitoyda ham ob-havoni boshqarish texnologiyalari faol qo‘llaniladi. Usullardan biri bulutli ekish bo‘lib, uning doirasida bulutga kumush yodid zarrachalari kiritiladi. Bu modda namlikning kondensatsiyalanish jarayonini rag‘batlantiradi va sun’iy cho‘kindilar hosil qiladi.
Bunday texnologiyalar qurg‘oqchilikka qarshi kurashish va suv ta’minotini oshirish uchun qo‘llaniladi. Ular, shuningdek, vizual ravishda “yiqilayotgan” yoki “buzilayotgan” tuzilmalarni eslatadigan bulutlarni yaratishi mumkin. Bu odamlarni g‘ayrioddiy tabiat hodisalariga ishonishga majbur qiladi, garchi ular haqiqatda ilmiy eksperimentlar natijasidir.
Agar bulutga tegib ketilsa nima bo‘ladi?
Tasavvur qiling, siz bulutga tegishingiz mumkin. Aslida, bu quyuq tuman ichida sayrga o‘xshaydi.
1. Namlik va sovuqlik
Bulutlar mayda suv tomchilaridan iborat. Ular bilan aloqa qilganda terida yengil namlik va salqinlikni sezish mumkin.
2. Tuman va ko‘rinish
Tushayotgan yoki tushgan bulutlar
ko‘pincha ko‘rinishni cheklashi mumkin bo‘lgan quyuq tuman kabi ko‘rinadi. Biroq ular jismoniy zarar yetkazmaydi.
3. Sun’iy bulutlar xavfsizligi
Agar gap texnologik yaratilgan bulutlar, masalan, ayerozollar haqida ketsa, ular xavfsiz bo‘lishi mumkin, ammo ba’zi hollarda sochilayotgan moddalarning tarkibiga qarab ehtiyotkorlikni talab qiladi.
Xulosa: sehrgarlikmi yoki fizika?
Shunday qilib, bulutlar sirli obektlar emas, balki atmosferadagi murakkab fizik jarayonlarning natijasidir. Ularning “bug‘lanish” qobiliyati havo oqimlarining ko‘tarilishi, tomchilarning kichik o‘lchami va turbulentligi bilan bog‘liq.
Xitoyda e’tiborni tortgan “tushuvchi bulutlar” kamalak bulutlari kabi kam uchraydigan tabiiy hodisalar yoki ob-havoni boshqarishga qaratilgan texnologiyalarning natijasi bo‘lishi mumkin.
Ularning kelib chiqishidan qat’i nazar, bulutlar bilan aloqa qilish xavfsiz va hatto qiziqarli tajribadir. Tumanlar, pastda muallaq turgan bulutlar yoki sun’iy atmosfera tuzilmalari bo‘ladimi, ular har doim sehrgarlik emas, balki ajoyib va bashorat qilinadigan fanning bir qismi bo‘lib qolaveradi.
