O‘zbekiston Respublikasida qonun hujjatlariga muvofiq yetim bolalarni, shuningdek ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni aniqlash va hisobga olish qoidalari mavjud. Qoidalar voyaga yetmaganlarning huquqlarini himoya qilishni ta’minlashga va ularni ta’limning muqobil shakllariga o‘tkazishni tezlashtirishga qaratilgan.
Qonunchilikka ko‘ra, davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashga muhtoj bo‘lgan bolalar toifasiga quyidagilar kiritilgan:
ota-onasi vafot etgan;
ota-onasi ota-onalik huquqidan mahrum bo‘lgan;
ota-onasi sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan;
ota-onasi o‘z ixtiyori bilan ularni tarbiyalashdan yoki ularning huquq va manfaatlarini himoya qilishdan bosh tortgan;
ota-onasi uzrli sabablarsiz bolalar yoki tibbiyot muassasalarida qoldirib, bir yildan ortiq vaqt davomida ularga g‘amxo‘rlik qilmagan;
ota-onasi ta’lim, davolash yoki ijtimoiy muassasalardan olib ketishni rad etgan bolalarni;
ota-onasi bedarak yo‘qolgan yoki vafot etgan deb e’lon qilingan.
Ko‘rilgan chora-tadbirlar ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni hisobga olish va himoya qilishning yanada samarali tizimini yaratishga qaratilgan. Shuningdek, yangi qoidalar ularni tutingan oilalarga, vasiylikka yoki ixtisoslashtirilgan muassasalarga joylashtirish jarayonini tezlashtirishni ta’minlaydi.
Rasmiylar ta’kidlashicha, yangilangan mexanizmlar har bir bolaga qulay sharoitlarda g‘amxo‘rlik, xavfsizlik va rivojlanishni ta’minlash imkonini beradi.
