Raqamli transformatsiya, globallashuv, raqobatning kuchayishi va ijtimoiy ehtiyojlarning oshishi kabi zamonaviy tahdidlar davlat xizmatchilaridan yuqori malaka, moslashuvchanlik va o‘zgarishlarga tezkor munosabat bildira olishni talab qiladi, deb xabar beradi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi boshqarma boshlig‘i Kamol Gafurov.
Dunyoning ko‘plab mamlakatlarida davlat apparati kadrlari kompetensiyasini rivojlantirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishiga aylanmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi zamonaviy va samarali davlat boshqaruvini yaratishga intilib, xalqaro tajribalarni faol joriy etmoqda va davlat xizmatchilari kompetensiyalarini rivojlantirishning o‘z modellarini ishlab chiqmoqda.
Bu jarayonda kadrlar tayyorlash sifatini oshirish, kompetensiyaviy yondashuvni joriy etish hamda yangi boshqaruv va kasbiy ko‘nikmalarni rivojlantirishga qaratilgan islohotlar markaziy o‘rinni egallaydi.
2022-yildan boshlab O‘zbekiston Respublikasi prezidenti huzuridagi Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi vazirlik, idora va hududiy boshqaruv organlari bilan birgalikda xalqaro ekspertlarni jalb qilgan holda davlat fuqarolik xizmatchisining kompetensiyalari modelini ishlab chiqishga kirishdi.
Buning uchun O‘zbekiston Respublikasi prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyevning 40 dan ortiq ma’ruza va topshiriqlari matnlari, O‘zbekiston Respublikasini strategik rivojlantirish bo‘yicha normativ-huquqiy hujjatlar tahlil qilindi, kompetensiyalarni ishlab chiqishga aloqador bo‘lgan 14 ta xorijiy mamlakat va 5 ta xalqaro tashkilot tajribasi o‘rganildi.
Ushbu kompetensiyalar modelini ishlab chiqishda so‘rovnoma usuli qo‘llanildi. 350 nafardan ortiq oliy va o‘rta bo‘g‘in rahbarlari, vazir o‘rinbosarlari, departament, boshqarma va bo‘lim boshliqlari o‘rtasida so‘rovnoma o‘tkazildi, viloyat, tuman va shahar hokimlarining 50 dan ortiq o‘rinbosarlari bilan suhbatlar o‘tkazildi.
Olib borilgan tadqiqotlar asosida davlat fuqarolik xizmatchilarining yuqori samarali faoliyatini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan 10 ta eng muhim kompetensiyalardan iborat kompetensiyalar modeli ishlab chiqildi.
Bu:
Jamoada yetakchilik — umumiy maqsadlarga erishish uchun jamoaning boshqa a’zolarini ilhomlantirish, yo‘naltirish va qo‘llab-quvvatlash qobiliyati
Natijaga yo‘nalganlik — istalgan natijani aniq tushunish qobiliyati, unga erishish uchun intilish va muvaffaqiyat yo‘lida qiyinchiliklarni yengish qobiliyati
Strategik fikrlash — vaziyatni baholash, nozik tomonlarini payqash, ma’lumotlarni tahlil qilish, nostandart yechimlarni topish va xulosalar chiqarish qobiliyati
Maqsadlarni aniqlash qobiliyati — aynan nimaga erishishni xohlashingizni aniq ifodalash va anglash qobiliyati, shuningdek, qo‘yilgan vazifalarga erishish uchun qadamlarni rejalashtirish qobiliyati
Muammoni hal qilish qobiliyati — qiyinchiliklarni samarali hal qilish, optimal yechimlarni topish va noaniqlik sharoitida ham maqsadlarga erishish qobiliyati
O‘zgarishlarni boshqarish — yangi sharoitlarga, texnologiyalarga, jarayonlarga yoki tuzilmalarga moslashish qobiliyati
Qaror qabul qilish qobiliyati — tegishli faktlar, vazifalar, maqsadlar, cheklovlar, xavf-xatarlar va qarama-qarshi nuqtai nazarlarni hisobga olgan holda o‘z vaqtida qaror qabul qilish qobiliyati
O‘z-o‘zini rivojlantirish — bilim, ko‘nikma, shaxsiy sifatlar va dunyoqarashni faol va maqsadli ravishda yaxshilash qobiliyati
Tashabbuskorlik — bu mas’uliyatni o‘z zimmasiga olish, g‘oyalarni taklif qilish va ko‘pincha odatiy majburiyatlardan tashqariga chiqib, maqsadlarga erishish uchun qadamlar qo‘yish qobiliyati
Qat’iyat — bu yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muammolar va xavf-xatarlarni oldindan ko‘ra bilgan holda qat’iyat va qat’iyat bilan harakat qilish qobiliyati
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2024 yil 4 oktyabrdagi 629-son qarori bilan Rahbar kadrlarni baholash markazi faoliyati tashkil etilgan bo‘lib, uning asosiy maqsadi rahbar kadrlarning faoliyati samaradorligini, bilim va ko‘nikmalarini zamonaviy texnologiyalar asosida baholash, natijalarni integratsiyalash, tahlil qilish va boshqarish imkoniyatlarini yaratish, boshqacha aytganda, kompetensiyalarni baholashdan iborat.
Buning uchun Markaz quyidagi tadbirlarni amalga oshirishni rejalashtirmoqda:
davlat organi faoliyati yo‘nalishlari va lavozimlar iyerarxiyasiga qarab davlat fuqarolik xizmatchilari uchun kompetensiyalar modellarini ishlab chiqish, kompetensiyalar modellari doirasida samaradorlikning asosiy indikatorlarini aniqlash;
ishlab chiqilgan kompetensiyalar modeli asosida davlat fuqarolik xizmatchilarini baholash bo‘yicha kompleks shaxsiy-kasbiy diagnostikani o‘tkazish;
kompetensiyalarni baholash natijalari asosida davlat fuqarolik xizmatchilarini shaxsiy-kasbiy rivojlantirishning individual trayektoriyalarini ishlab chiqish;
kompetensiyalarni baholashning yangi usullarini yaratish va joriy etish, baholashning zamonaviy yondashuvlarini doimiy ravishda yangilab borish va joriy etish;
davlat xizmatiga nomzodlarni baholash, kasbiy bilimlari, qadriyatlari va intellektual salohiyatini testdan o‘tkazish, rahbarlik lavozimlariga nomzodlar uchun psixologik so‘rovlar tashkil etish;
kadrlarga bo‘lgan ehtiyojni monitoring qilish va prognoz qilish, kadrlarga bo‘lgan ehtiyojni prognoz qilish hamda xodimlarni tanlash va tayinlash jarayonlarini boshqarish.
Shuni e’tirof etish kerakki, zamonaviy dunyoda inson salohiyati - uning bilim va ko‘nikmalari, mustaqil harakat qilish qobiliyati, o‘zgaruvchan sharoitlarga moslashuvchan munosabatda bo‘lish, sharoitga qaramasdan ko‘zlangan maqsadga erishish, hamkorlik qilish qobiliyati va boshqa ko‘nikmalar har qanday davlatning rivojlanishiga hal qiluvchi ta’sir ko‘rsatadi.
Davlat xizmatida shaxsning muayyan faoliyat turini muvaffaqiyatli bajarishi bog‘liq bo‘lgan individual xususiyatlari hal qiluvchi ahamiyatga ega. Davlat xizmatchisining kompetentligi (bilim, ko‘nikma va malakalari) qanchalik yuqori bo‘lsa, ushbu tizim shunchalik samarali bo‘ladi.
Shundan kelib chiqib, davlat xizmatini rivojlantirish uchun, avvalo, davlat xizmatchilarining o‘zini rivojlantirish lozimligini anglash lozim. Buning uchun kasbiy malakani doimiy ravishda oshirib borish zarur.
Shu ma’noda, islohotlarning bugungi bosqichida O‘zbekistonda professional davlat xizmatchilarining yangi korpusini shakllantirish, ularning malakasini oshirish, faoliyati sifati va samaradorligini oshirish davlat siyosatining ustuvor vazifalaridan biri hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasining "Davlat fuqarolik xizmati to‘g‘risida"gi Qonunining 12-moddasida davlat xizmatchilari o‘z kasbiy kompetentligini muntazam oshirib borishi shartligi belgilangan. Boshqacha aytganda, davlat xizmatchisi tashkilotning vakolatlarini lozim darajada amalga oshirishi kerak.
Buning uchun u o‘z vazifasini bajarish uchun zarur bilim, ko‘nikma va malakalarga ega bo‘lishi lozim.
2021-2024-yillarda 415 dan ortiq o‘quv kurslari va treninglar o‘tkazildi, ularda 166 mingdan ortiq davlat xizmatchilari ishtirok etdi.
Xususan, 2024-yilda Milliy kadrlar zaxirasiga kiritilgan 1.166 nafar nomzod, Istiqbolli kadrlar zaxirasiga kiritilgan 494 nafar nomzod, vazirlik va idoralarning markaziy apparatlarida ishlovchi 807 nafar tarkibiy bo‘linma rahbarlari, 1.644 nafar o‘rta va quyi bo‘g‘in rahbarlari, vazirlik, idora va mahalliy boshqaruv organlarida kadrlar ishiga mas’ul bo‘lgan 363 nafar tuzilmalar rahbarlari, Xalq qabulxonalari tizimida ishlovchi 464 nafar rahbar, tuman (shahar) hokimliklarining yangi tayinlangan 52 nafar sektor rahbarlari, vazirlik va idoralarning xalqaro reyting va indekslar bilan ishlashga mas’ul bo‘lgan
Shu bilan bir qatorda, davlat fuqarolik xizmatchilarining kasbiy mahorati va kompetentligini oshirishga qaratilgan "Rahbar ayollar maktabi," "Hokimlar tayyorlash maktabi," "Mahalla yettiligi" kabi maxsus dasturlar ishlab turibdi.
Bu o‘rinda shuni alohida ta’kidlash joizki, ishlab chiqilgan kompetensiyalar modeli davlat xizmatchilarining malakasini oshirish kurslari o‘quv dasturlarini ishlab chiqishda asosiy yo‘nalish bo‘lib xizmat qildi. O‘quv kurslari barcha davlat xizmatchilari uchun asosiy ko‘nikmalarga, shu jumladan yetakchilik qobiliyatlariga e’tibor qaratgan holda kompetensiyalar tuzilmasiga mos keladi.
Bugungi kunda shiddat bilan o‘zgarib borayotgan siyosiy, iqtisodiy, madaniy, ma’rifiy, mafkuraviy jarayonlar hech bir mamlakat boshqasidan ayri holda rivojlana olmasligini yaqqol ko‘rsatmoqda.
Shu ma’noda, barcha sohalarda farovonlikka intilayotgan har qanday davlat boshqa davlatlar bilan o‘zaro manfaatli hamkorlikni yo‘lga qo‘yishga intiladi. O‘zbekistonda quyidagi xalqaro hamkorlar va tashkilotlar bilan o‘zaro manfaatli hamkorlik asosida davlat fuqarolik xizmati sifatini oshirishga qaratilgan xalqaro tashkilotlarning loyihalari amalga oshirilmoqda:
BMTTDning "O‘zbekistonning qishloq tumanlarida davlat xizmatlari ko‘rsatishni takomillashtirish va boshqaruv darajasini oshirish" loyihasi.
Mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish samaradorligini oshirish bo‘yicha GIZ "Adekvat davlat boshqaruvi" loyihasi.
USAIDning "O‘zbekistonda mahalliy davlat boshqaruvini rivojlantirish" loyihasi.
Bundan tashqari, xalqaro dasturlar doirasida Germaniya Federativ Respublikasi, Xitoy Xalq Respublikasi, Turkiya Respublikasi, Koreya Respublikasi va boshqa davlatlarda muntazam ravishda xorijiy stajirovkalar tashkil etilmoqda.
Davlat fuqarolik xizmatchilarining boshqaruv kompetensiyalarini shakllantirish jarayoniga zamonaviy axborot texnologiyalari faol joriy etilmoqda.
Xususan, davlat fuqarolik xizmatchilari uchun "Davlat xizmatiga kirish," "Davlat fuqarolik xizmatchisi etikasi" va "Iqtisodiy bilim asoslari" masofaviy malaka oshirish kurslari ishlab chiqildi va joriy etildi.
So‘nggi olti oy davomida 7 441 nafar davlat xizmatchisi ushbu kurslardan muvaffaqiyatli o‘tib, o‘z malakasini oshirdi va tegishli sertifikatlarni qo‘lga kiritdi.
Ushbu barcha loyihalar negizida davlat xizmatchilarining kompetensiyalarini rivojlantirishning samarali modelini shakllantirish bo‘yicha chora-tadbirlar u yoki bu darajada amalga oshirilmoqda.
2025-yilga mo‘ljallangan davlat dasturi loyihasida respublika va mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari, davlat tijorat banklari va biznes uyushmalarining rahbarlik lavozimlariga vakolatlar modeli va kasbiy kompetensiyalarni baholash tizimini joriy etish nazarda tutilmoqda.
O‘zbekistonda davlat xizmatchilarining kompetensiyalarini rivojlantirishning samarali modelini amalga oshirish davlat boshqaruvi tizimini takomillashtirish va birinchi navbatda davlat xizmatlarini ko‘rsatish sifatini oshirishga asos bo‘ladi.
Vakolatli davlat xizmatchilari fuqarolar va tashkilotlarning ehtiyojlarini yaxshiroq tushunadilar, bu esa yanada sifatli, tezkor va arzon xizmatlarni ta’minlaydi, shuningdek, raqamli ko‘nikmalarni joriy etish va ish jarayonlarini optimallashtirish orqali byurokratik to‘siqlarni kamaytiradi.
