2024-yilda dunyo milliarderlarining boyligi 2 trillion dollarga oshdi, bu kuniga 5,7 milliard dollarga teng. Bu bir yil oldingiga qaraganda uch baravar tezroq. Har hafta o‘rtacha to‘rtta yangi milliarder paydo bo‘lardi. Milliarderlarning umumiy soni 2023-yildagi 2565 taga nisbatan 2769 taga yetdi, ularning umumiy boyligi esa yil davomida 13 trillion dollardan 15 trillion dollarga ko‘paydi - bu butun kuzatuvlar tarixidagi ikkinchi eng katta yillik o‘sishdir.
Ayni paytda, Jahon banki ma’lumotlariga ko‘ra, kambag‘allik darajasi 1990-yildan beri deyarli o‘zgarmagan. Oxfam tashkilotining ta’kidlashicha, boylik konsentratsiyasining o‘sishi hokimiyatning monopolistik konsentratsiyasi bilan bog‘liq bo‘lib, bu milliarderlarga iqtisodiyot va jamiyatga tobora kuchliroq ta’sir o‘tkazishga imkon beradi.
Oxfamning prognozlariga ko‘ra, 2034-yilga kelib, hozirgi o‘sish sur’atlarida dunyo bir emas, balki birdaniga besh trillionni ko‘radi. Dunyodagi eng boy o‘nta odam har kuni o‘z boyligini 100 million dollarga oshiradi. Ular o‘z kapitallarining 99 foizini yo‘qotgan taqdirda ham milliarder bo‘lib qolaveradi.
Tashkilotning ta’kidlashicha, milliarderlar boyligining 60 foizi ishlab topilmagan, balki monopol hokimiyat va nufuzli shaxslar bilan aloqalar tufayli meros qilib olingan yoki olingan. Shunday qilib, boyliklarning uchdan bir qismidan ko‘prog‘i meros qilib qoldirilmoqda, mingdan ortiq milliarderlar esa kelgusi 20-30-yilda 5,2 trillion dollardan ortiq mablag‘ni o‘z merosxo‘rlariga berishni rejalashtirmoqda.
Oxfam ekspertlari ham Global Shimol va Janub o‘rtasidagi tengsizlikning davom etayotganiga e’tibor qaratadi. Dunyo aholisining 21 foizini tashkil etuvchi boy mamlakatlar dunyo boyliklarining 69 foizini va milliarderlarning 77 foizini nazorat qiladi. 1970-yildan 2023-yilgacha Global Janub mamlakatlari hukumatlari boy mamlakatlarning kreditorlariga 3,3 trillion dollar qarz foizlari sifatida to‘lagan.
Mustamlakachilikning tarixiy merosi boylik taqsimotiga ta’sir ko‘rsatishda davom etmoqda. Masalan, milliarder Vinsent Bollore 1990-yillarda Afrikada xususiylashtirish jarayonida sotib olingan aktivlardan foydalanib boylik orttirgan.
Janubda ish haqi Shimoliyga qaraganda 87-95% pastligicha qolmoqda. Dunyo ishchi kuchining 90 foizi Global Janub ishchilaridan iborat bo‘lsa-da, ular dunyo daromadining atigi 21 foizini oladi.
Oxfam hukumatni o‘sib borayotgan tengsizlikka qarshi kurashish bo‘yicha qat’iy choralar ko‘rishga chaqiradi. Asosiy tashabbuslar orasida:
Milliarderlar uchun adolatli soliqqa tortish va meros solig‘ini joriy etish.
Global Janub mamlakatlari qarzlarini bekor qilish va xalqaro moliya tizimini tartibga solish.
Ta’lim, sog‘liqni saqlash va ish o‘rinlarini yaratishga sarmoya kiritish orqali boyliklarni qayta taqsimlash.
Oxfam International ijrochi direktori Amitabx Behar shunday dedi: "O‘ta boylar o‘z boyliklarini mahorat va mashaqqatli mehnat natijasi deb da’vo qiladilar, ammo boyliklarning aksariyati meros bo‘lib o‘tadigan imtiyozdir. Shu bilan birga, odamlar hayotini yaxshilashga sarflanishi mumkin bo‘lgan milliardlab dollar bir hovuch imtiyozli odamlar qo‘lida qolib ketmoqda."
Dunyo yetakchilarining Davosdagi uchrashuvi arafasida e’lon qilingan "Oxfam" hisoboti jamiyat barqaror taraqqiyotiga tahdid solayotgan tengsizlik misli ko‘rilmagan darajaga yetayotgani haqida ogohlantiruvchi signal bo‘lishi kerak.
