Oʻzbekistondagi Realting koʻchmas mulk platformasi rahbari Andrey Sodiqov bunday jinoiy biznesda koʻpincha davlat xizmatida boʻlgan odamlar ishtirok etishi mumkinligiga eʼtibor qaratadi. Bular notariuslar, yuristlar, boshqa organlar xodimlari. Firibgar riyeltorlik sxemalari ishonchnomalardan tortib pasportlargacha boʻlgan hujjatlarni qalbakilashtirishni nazarda tutadi. Oʻzingizni ulardan himoya qilish uchun tuzilayotgan bitimning yuridik sofligini tahlil qiladigan yuristga murojaat qilishingiz mumkin.
Qora riyeltorlar qanday ishlaydi: hiyla-nayranglar va aldash usullari arsenali
Qora rieltor noqonuniy bitimlarni tashkil etadi, hujjatlarni qalbakilashtirish va qalbakilashtirish bilan shugʻullanadi, aldash va boyish maqsadida uy-joy qonunchiligi normalarini buzadi. Koʻchmas mulkni sotib olishda aldash uni butunlay mahrum qilish yoki har doim ham jabrlanuvchining foydasiga tugamaydigan sud daʼvolari bilan tahdid qilishi mumkin. Kvartirani sotishda firibgarlik sxemalari mutlaqo har xil qoʻllaniladi: hujjatlarni almashtirish, oldi-sotdilarni soxtalashtirish, pul oʻgʻirlash, yashovchilar va qoʻshnilarning omon qolishi, kvartira evaziga foydasiz ijara shartnomasi tuzish, vafot etgan mulkdorlarning koʻchmas mulk obyektlarini sotish.
Hujjatlarni qalbakilashtirish va almashtirish
Riyeltorlar tomonidan mijozlarni aldashning yetakchi sxemalaridan biri hujjatlarni qalbakilashtirishdir. Bu fakt turar joy koʻchmas mulk obyektiga boʻlgan huquqni roʻyxatdan oʻtkazishda aniqlanadi. Asl nusxadan farqlash qiyin boʻlgan qalbaki hujjatlar mavjud, shuning uchun malakali yuristsiz ish bitmaydi. Firibgarlar quyidagi turdagi qogʻozlarni qalbakilashtiradilar:
Hadya shartnomasi;
Kvartiraning oldi-sotdi shartnomasi;
Notarius guvohnomasi;
Uy, kvartira, yer uchastkasiga doir guvohnomalar;
Pasport;
Garovdagilar.
Firibgarlar hujjatlarni almashtirish yoʻli bilan ham mulkni oʻzlariga tortib oladilar. Fuqarolarning ishonuvchanligi va ularning huquqiy savodsizligidan foydalanadilar. Avval mulkdorga bir shartnomaning shartlari koʻrsatiladi, lekin imzolangan holda boshqasi beriladi. Masalan, asosiy emas, balki dastlabki, bu yerda odam avansga rozi boʻladi.
Bitimdan keyin pul oʻgʻirlash
Firibgarlar ishonchini qozonishi mumkin. Qattiq hiyla-nayrang ishlatishadi, sotuvchining ijara haqini olishini kutishadi va notariusning huzuriga borganlaridan keyin koʻp oʻtmay pulni olib ketishadi. Ular pulni berishga ruhiy yoki jismoniy majburlab harakat qilishlari mumkin. Shuning uchun pulni qanday olib ketishni oldindan oʻylash kerak.
Foydalanishga tayyor firibgarlik
Insofsiz riyeltor bitimni toʻliq uning homiyligida oʻtkazishni taklif qilishi mumkin. U buyurtmachidan ishonchnoma boʻyicha yuridik ahamiyatga ega boʻlgan barcha harakatlarni amalga oshiradi. Undan agent mulkiy obyektni sotish uchun foydalanishi mumkin. Ish tugagach, u aloqaga chiqmay qoʻyadi. Mulkdor mol-mulk yoki puldan mahrum boʻladi.
Qolgan qoʻshnilarning “omon qolishi”
Koʻplab firibgarlar turar joydagi muammoli ulushlarni sotuvchi mulkdorni izlash taktikasidan foydalanadilar. Bitta yoki bir necha xona boʻshatiladi. Keyin bu xonalarga marginal, assotsial shaxslar joylashadi. Emotsional, jismoniy bosim boshlanadi. Qolgan uy-joy egalari muammolardan xalos boʻlishga harakat qilmoqda. Riyeltorning tazyiqi ostida ular oʻz ulushlarini eng arzon narxda sotishadi. Firibgarlar keyinchalik ulushlarni yoki butun kvartirani yuqori narxda sotishadi.
Vafot etgan kishining kvartirasini sotish
Vafot etgan fuqaroning uy-joyini firibgarlarga sotish sxemasini amalga oshirishda odamlar jamoasi ishlaydi. Mulkdor vafot etgan uylar, uzoq vaqt davomida qarindoshlaridan birortasi paydo boʻlmaganligi hisoblanadi. Notarius ishtirokida mol-mulkni tasarruf etish uchun qalbaki ishonchnomalar tuziladi. Hujjatlar qalbakilashtirilgandan soʻng kvartira yangi xaridor uchun qayta rasmiylashtiriladi. Eng yomoni, Sodiqovning soʻzlariga koʻra, keyinchalik marhumning qarindoshlari yoki uning oʻzi topilsa. Bunday hollarda oldi-sotdi bitimi yuzasidan toʻliq sudda nizolashiladi. Xaridor esa pulsiz va kvartirasiz qoladi.
Pul mablagʻlari evaziga qalbaki ipoteka
Insofsiz agentlar ipoteka krediti orqali mavjud boʻlmagan turar joy koʻchmas mulk obyektini sotishi mumkin. Firibgarlar odamga bir necha yil davomida kvartira operatsiyasiga sarmoya kiritishdan yiliga 25-30% foyda olishni taklif qilishadi. Jabrlanuvchi uy-joy sotib olish uchun kredit oladi, katta qismini esa investor toʻlaydi. Dastlabki oylarda toʻlaydi. Keyin gʻoyib boʻladi. Natijada jabrlanuvchi firibgar uchun bank oldida qarzdor boʻlib qoladi.
Bitim shartlarini soxtalashtirish
Riyeltorlar fuqarolik-huquqiy bitim ishtirokchilarini asosiy nyuanslar borasida ataylab chalgʻitishlari mumkin. Xususan, kvartiraning real narxi. Sotuvchini uy-joyni ancha arzonroqqa sotishga majbur qilishadi. Xaridor esa uy-joyni noqulay shartlarda qimmatroq sotib oladi.
Uy-joy evaziga ijara shartnomasi
Sxema keksalar, yolgʻiz odamlar, nogironlar bilan ishlaydi. Bunday fuqarolarga rasmiylashtirish vaqtida umrbod taʼminot shartnomasi emas, balki kvartiraning oldi-sotdi shartnomasi imzolanadi. Jabrlanuvchi qonuniy asoslarda roʻyxatdan oʻtkazilgandan soʻng koʻchada qoladi. Baʼzi “riyeltorlar” keksalarga tezroq hayotdan koʻz yumishga yordam beradi. Ular renta tuzadilar, lekin yashash uchun chidab boʻlmas sharoit yaratadilar.
Qanday qilib qora/kulrang rieltorlarning hiylalariga tushmaslik mumkin?
Firibgar rieltorni aniqlash oson emas. Har qanday fuqaro firibgar qarmogʻiga ilinishi mumkin. Oʻzingizni qanday himoya qilish mumkin?
Imzo namunalari boʻlgan hujjatlarning notanish, shubhali shaxslarga tushishiga yoʻl qoʻymaslik;
Har qanday shartnomalarni imzolashda avval yurist bilan maslahatlashish;
Rieltorlardan oldi-sotdi jarayonini ochiq-oshkor olib borishga rozi boʻlmaslik.
Firibgarni baʼzi belgilariga qarab aniqlash mumkin. Bu oʻz malakasi toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni (guvohnoma, malaka sertifikati) taqdim etishni rad etishdir. Shuningdek, savollarga noaniq javoblar, haddan tashqari jozibali takliflar ham ogohlantirib qoʻyishi kerak. Masalan, markaziy tumandagi kvartira, juda past narxda ideal holatda. Yana bir “qoʻngʻiroq” — oldi-sotdi bitimini sugʻurtalamaslik yoki masalan, yurist xizmatidan voz kechish taklifi.
