Xorijiy kompaniyalar nega Oʻzbekistonga sarmoya kiritmoqda?
Realting.uz koʻchmas mulk maydonchasi rahbari Andrey Sodiqovning soʻzlariga koʻra, xorijiy investitsiyalar oʻsishining asosiy sabablaridan biri Oʻzbekistonning yirik savdo yoʻlaklari kesishmasida qulay joylashganidir. Bu mamlakatni ombor koʻchmas mulk qurilishi uchun jozibador qiladi, chunki koʻplab xalqaro kompaniyalar uni Osiyodan Yevropaga joʻnatiladigan tovarlar uchun tranzit markazi sifatida koʻrib chiqadilar.
Elektron tijoratning rivojlanishi xorijiy investorlar uchun qoʻshimcha ragʻbat boʻldi. Prognozlarga koʻra, 2027-yilga borib Oʻzbekiston raqamli bozorining hajmi 2,2 milliard dollarni tashkil etadi va har yili 40 foizdan koʻproqqa oshadi. Onlayn buyurtmalarning koʻpayishi bilan logistika va omborxona komplekslariga ehtiyoj ortib bormoqda, bu esa ushbu segmentga sarmoya kiritishga yordam beradi.
Davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlash choralari
Oʻzbekiston hukumati soliq imtiyozlari, mulkni roʻyxatdan oʻtkazishning soddalashtirilgan tartib-taomillari va infratuzilma loyihalarini qoʻllab-quvvatlash orqali koʻchmas mulkka investitsiyalarni faol ragʻbatlantirmoqda. Soʻnggi yillarda transport va muhandislik infratuzilmasini rivojlantirish boʻyicha dasturlar amalga oshirilayotgani mamlakatimizning xorijiy developerlar uchun jozibadorligini oshirmoqda.
Uy-joy va ofis koʻchmas mulki: yangi imkoniyatlar
Uy-joy sotib olish boʻyicha yangi dasturlarning joriy etilishi investitsiyalarni faollashtirishning muhim omillaridan biri boʻldi. 2022-yil 1-maydan boshlab 111 mamlakat, shu jumladan Rossiya fuqarolari koʻchmas mulk sotib olish orqali yashash guvohnomasini olishlari mumkin. YASHV olish uchun uy-joyning eng kam qiymati:
$300,000 — Toshkent shahri va Toshkent viloyatida;
Samarqand, Buxoro, Namangan, Andijon, Fargʻona va Xorazm viloyatlarida 200 ming AQSH dollari;
$100,000 Qoraqalpogʻiston Respublikasi va boshqa hududlarda.
MJT koʻchmas mulkka boʻlgan mulk saqlab qolingan holda uzaytirish imkoniyati bilan bir yilga beriladi.
Janubiy koreyalik tadbirkorlar premium toifadagi ofislar va mehmonxonalar qurishga umid qilmoqda. Qozogʻistonlik investorlar koʻproq koʻp qavatli uy-joylarga eʼtibor qaratadi, bu esa ushbu segmentni eng istiqbollilaridan biriga aylantiradi.
Bozordagi eng dolzarb muammolardan biri - premium toifadagi ofis xonalarining yetishmasligi. 2024-yilda Toshkentda “A+” va “A” toifasidagi ofislarga boʻlgan talabning oshishi kuzatilmoqda, bu mamlakatda oʻz ishtirokini mustahkamlayotgan xalqaro kompaniyalarning faolligi ortib borayotganini tasdiqlaydi.
Muammo va chaqiriqlar
Investorlar uchun qulay sharoitlarga qaramay, Oʻzbekiston koʻchmas mulk bozori bir qator muammolarga duch kelmoqda:
Bitimlarni rasmiylashtirishda byurokratik toʻsiqlar.
Qurilish sohasida malakali ishchi kuchi tanqisligi.
Qurilish materiallari narxining oshishi loyihalarning tannarxini oshirmoqda.
Biroq, hukumat maʼmuriy tartib-taomillarni soddalashtirish va qurilish sohasiga qoʻshimcha mutaxassislarni jalb qilish choralarini koʻrmoqda.
Daromadlilik va xatarlar
Ayniqsa, xususiy sarmoyadorlar orasida 5 million dollargacha boʻlgan investitsiyalar bilan bitimlar mashhur boʻldi. Xususiy kapital davlat loyihalarini qoʻllab-quvvatlaydi, ularda moliyalashtirishning 70 foizi davlat budjeti tomonidan, 30 foizi esa xususiy investitsiyalar tomonidan taʼminlanadi. Oʻzbekistonda bunday loyihalarning daromadliligi 14 foizga yetadi, bu ularni investorlar uchun jozibador qiladi.
Oʻzbekistonda developerlik loyihalari yiliga oʻrtacha 15 foiz daromad keltiradi, bu avval eʼlon qilingan 20 foizdan biroz pastroqdir. Potensial foyda maʼlum tavakkalchiliklar bilan birga boʻlsada, investorlarni nisbatan past koʻchmas mulk soliqlari va koʻchmas mulk sohasidagi qonuniy qonunlar jalb qiladi.
Qiziqish ortib borayotganiga qaramay, Gʻarb kompaniyalari bu sohada hali faol emas. Koʻchmas mulk bozori asosan kredit mablagʻlari hisobiga rivojlanayotgan Yevropa va AQSHdan farqli oʻlaroq, Oʻzbekistonda ipoteka kreditlari qimmatligicha qolmoqda, bu esa Gʻarb mamlakatlaridan investitsiyalar oqimini cheklaydi.
Investitsiya uchun istiqbolli hududlar
Asosiy eʼtibor Toshkentga qaratilgan boʻlsada, xorijiy investorlar boshqa hududlarni ham oʻzlashtirishni boshladilar:
Samarqand va Buxoro mehmonxona va turizm biznesini rivojlantirish uchun istiqbolli hududlardir.
Fargʻona vodiysi — sanoat markazi sifatida faol rivojlanmoqda.
Qoraqalpogʻiston — istiqbolli ekologik va agrar loyihalar uchun hudud sifatida qaraladi.
Infratuzilma va davlat tashabbuslarining rivojlanishi ushbu hududlarning jozibadorligini oshirishga xizmat qilmoqda.
Oʻzbekistonda koʻchmas mulk bozori istiqbollari
Oʻzbekistonda koʻchmas mulkka sarmoya kiritish tobora foydali boʻlib bormoqda. Xorijdan keladigan moliyaviy qoʻyilmalar bozor rivojiga hissa qoʻshadi, shu bilan birga, mahalliy tadbirkorlar uchun raqobat yaratadi. Qurilish kompaniyalari oʻsib borayotgan talabni qondirishga harakat qilmoqda, ammo “A+” va “A” sinfidagi sifatli obyektlar tanqisligi hali ham saqlanib qolmoqda.
Mavjud tendensiyalarni hisobga olgan holda, xorijiy developerlarning Oʻzbekiston bozoriga, ayniqsa, ombor va ofis koʻchmas mulk segmentlarida qiziqishining yanada oshishini kutish mumkin. Qulay iqtisodiy sharoitlar, infratuzilmaning rivojlanishi va davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlanishi Oʻzbekistonni xalqaro investitsiyalar uchun jozibador mamlakatga aylantiradi, qurilish sohasi va umuman iqtisodiyotni rivojlantirishga hissa qoʻshadi.