Shimoliy qoʻshnilari erishgan logistika quvvatlari bilan taʼminlanganlik darajasiga erishish uchun Oʻzbekiston mavjud 0,5 million kvadrat metrga qoʻshimcha ravishda 2,3-2,4 million kvadrat metr omborlar qurishi kerak. IBC Global boshqaruvchi hamkori Stanislav Axmedjanovning ekspert bahosi shunday.
Zangiota tumanidagi Toshkent farmatsevtika parki innovatsion klasterining bir qismi boʻlgan Grand Pharm logistika markazi ishga tushirilgach, Oʻzbekistonda sifatli omborxonalarning umumiy maydoni 500 ming kvadrat metrdan oshdi.
2024-yilgi mavsumda faoliyat yuritayotgan logistika koʻchmas mulklari maydoni 165 foizga oshdi. Bu Markaziy Osiyo va Kavkazortidagi barcha davlatlar orasida mutlaq rekorddir.
Shu bilan birga, Gruziyada omborxonalar maydoni 65 foizga, Armaniston va Qirgʻizistonda 30 foizga, Qozogʻistonda esa 20 foizga oshdi.
Grand Pharm logistika markazidan tashqari, oʻtgan yili Toshkent shahrining janubi-gʻarbiy qismida (Toshkent viloyatining Yangiyoʻl tumanida) maydoni 50 000 kvadrat metr boʻlgan yana bir yirik ombor ochildi.
Boshqa muhim loyihalar qatorida ekspertlar 21 500 kvadrat metr maydonga ega Oriyent Logistics logistika markazi va 20 000 kvadrat metr maydonga ega Balton Trading Asia kundalik tovarlar distribyutori ombor majmuasining ikkinchi navbatini qayd etishmoqda.
Sezilarli yutuqlarga qaramay, respublika hali ham zamonaviy logistika tizimini yaratishning boshlangʻich bosqichida. Oʻtgan yili Oʻzbekiston omborxonalarning umumiy maydoni boʻyicha aholi soni boʻyicha 3,7 barobar, hududi boʻyicha 5,2 barobar ortda qolgan Ozarbayjon bilan tenglashdi. Hatto maydonning ikki baravar koʻpayishini hisobga olsak ham, mamlakatning har bir aholisiga sifatli omborxonalarning atigi 0,01 kvadrat metri toʻgʻri keladi. Bu maydonni doʻppi bilan osongina yopib qoʻyish mumkin.
IBC Global mutaxassislarining hisob-kitoblariga koʻra, yaqin ikki yilda 0,5 million kvadrat metrgacha logistika infratuzilmasini qurish mumkin. Birgina 2022-yil dekabr oyida Oʻzbekiston va Qozogʻiston oʻrtasida umumiy maydoni 248 ming kvadrat metr boʻlgan A va V sinfidagi omborxonalar guruhini qurish toʻgʻrisida bitim imzolangan edi.
Omborxonalar bilan taʼminlanganlik boʻyicha Qozogʻiston darajasiga erishish uchun oʻzbekistonlik quruvchilar logistika infratuzilmasining umumiy maydonini 2,8-2,9 million kvadrat metrga oshirishlari kerak, bu kamida 7-8 yilni oladi. Rossiya koʻrsatkichlari bilan taqqoslaydigan boʻlsak, 12,7 million kvadrat metrga erishish kerak.
Oʻzbekiston ombor koʻchmas mulk bozorida toʻrtta asosiy aktor mavjud. Birinchisi - mahalliy oʻyinchilar. Avvalo, bu yaqinda “yakkashox” (qiymati 1 milliard dollardan ortiq startap) maqomini olgan yosh milliy marketpleys Uzum Market - mamlakat raqamli sanoati uchun noyob yutuqdir. Platforma xizmatlaridan 12 ming tadbirkor foydalanmoqda. Uzum Marketʼni yanada rivojlantirish uchun Oʻzbekiston oʻlchovlari boʻyicha juda katta hajmdagi logistika infratuzilmasi talab etiladi - qisqa muddatli istiqbolda 150-170 ming kvadrat metr va oʻrta muddatli istiqbolda 500-600 ming kvadrat metr (bu hozirgi butun Oʻzbekiston ega boʻlganidan ancha koʻp). 2024-yilda u 112 ming kvadrat metrlik ombor kompleksini ishga tushirdi, bu kabi loyihalar orasida respublikadagi eng yirik logistika majmuasi hisoblanadi.
Rossiyaning elektron tijorat bilan shugʻullanuvchi eng yirik kompaniyalari ham Oʻzbekistonga qiziqish bildirmoqda. Xususan, RWB nomi bilan tanilgan Wildberriyes 2023-yilning bahorida 1100 kvadrat metr maydonni oʻz ichiga olgan saralash markazini ochdi.
Oradan bir necha oy oʻtib, poytaxt hududida 150 ming kvadrat metr maydonga ega logistika majmuasini qurish rejalari eʼlon qilindi. Investitsiyalarning taxminiy hajmi 137 million dollarni tashkil etadi. Kelgusida Fargʻona viloyatida va Toshkentdan janubda, Samarqand yoki Jizzaxda ham shunga oʻxshash logistika markazlarini qurish rejalashtirilgan.
Ishlarning boshlanishi kechiktirildi, ammo 2024-yil aprel oyida Tatyana Kim (oʻsha paytda Bakalchuk edi) kompaniya Oʻzbekiston bozorida oʻz mavqeini mustahkamlash rejalaridan voz kechmayotganini tasdiqladi. Logistika gigantlaridan birinchisini ishga tushirish 2026-yilga rejalashtirilgan.
Ozon ham raqobatchilardan qolishmaydi. 2024-yil oktyabr oyida marketpleys Toshkentda saralash markazini ochdi. Hozircha uning maydoni 1000 kvadrat metr, ammo kelajakda 5000 kvadrat metrgacha kengaytirilishi mumkin.
Ozon bitta obyekt bilan cheklanib qolishni rejalashtirmayapti. Kompaniya Fargʻona, Termiz va Buxoroda saralash markazlarini qurish, shuningdek, 1500 ta tarqatish shoxobchalarini ochish rejalarini tuzmoqda.
Umuman olganda, elektron tijorat mamlakatda logistika bozorini rivojlantirishning asosiy drayveriga aylanmoqda. 2027-yilga borib elektron tijorat bozorining hajmi 2 milliard dollarga yetadi, bu 2021-yilga nisbatan 10 barobar va 2023-yilga nisbatan 4 barobar koʻpdir. Besh yil ichida elektron tijoratning umumiy savdodagi ulushi hozirgi 4% dan 15% gacha oʻsishi mumkin.
Xalqaro kompaniyalar uchinchi manfaatdor tomonlar guruhini shakllantiradi.
2023-yil sentyabr oyida Berlin shahrida boʻlib oʻtgan sammitda Germaniya kansleri va Markaziy Osiyoning beshta davlati rahbarlari ishtirokida “Oʻzbekiston temir yoʻllari” va yirik logistika operatori Rhenus Group oʻrtasida hamkorlik memorandumi imzolangan edi.
Ushbu kelishuv Rhenus Groupʼning Andijon viloyatidagi multimodal transport-logistika markazini kengaytirish loyihasiga qoʻshilish qaroriga olib keldi. Ushbu loyiha uchun “Ipak yoʻli” erkin iqtisodiy zonasidan 20 gektar yer ajratilgan.
Rhenus Group, shuningdek, Toshkent va Samarqand viloyatlarida TL markazlarini qurishni rejalashtirmoqda.
Xitoylik sarmoyadorlar ham faollik koʻrsatmoqda. Shenzhen Neptune Logistics Co. Ltd. kompaniyasi Oʻzbekistonning logistika infratuzilmasiga 10 million dollardan 15 million dollargacha sarmoya kiritishga tayyor. Ayniqsa, ularni Yevropa mamlakatlari va Turkiya yoʻnalishidagi konteyner tashuvlariga xizmat koʻrsatish punktlari qiziqtiradi.
Oʻzbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Pekinga tashrifidan ikki oy oʻtib, multimodal logistika markazini tashkil etish va lokomotivlar parkini modernizatsiya qilish boʻyicha bitimlar imzolandi.
2024-yil oxirida Pokistonning National Logistics Corporation (NLC) kompaniyasi Oʻzbekiston logistika tizimini rivojlantirishga qoʻshiladi. U Toshkentda ofis va “Termez Cargo Centre”da omborxona ochishni rejalashtirmoqda.
Davlat jarayonning toʻrtinchi ishtirokchisi - moderator va barcha qabul qilingan majburiyatlarga rioya qilishning yagona kafolati sifatida ishtirok etadi. Transport tizimini 2035-yilgacha rivojlantirish strategiyasiga koʻra, mamlakatning strategik vazifasi transkontinental yetkazib berishlarning logistika sxemalarida bogʻlovchi boʻgʻin sifatida shakllanishdir. Mahalliy logistika markazlarini xalqaro tashuvlar tizimiga integratsiya qilish, “Bir makon, bir yoʻl” tashabbusi doirasida Xitoy kompaniyalari bilan hamkorlik qilish va erkin iqtisodiy zonalar negizida logistika sxemalarini rivojlantirish ushbu natijaga erishish yoʻllari sifatida qayd etildi.
Oʻzbekiston transport-logistika tarmogʻiga quyidagi xususiyatlar xos:
Ilgʻor texnologiyalar va zamonaviy uskunalar, qurilish materiallari, muhandislik tarmoqlariga kirish imkoniga ega sifatli uchastkalar va malakali kadrlar yetishmasligi - Markaziy Osiyo tijorat rivojlanishi uchun umumiy muammolar toʻplami;
Talab va taklif oʻrtasidagi nomutanosiblik va natijada vakansiyalarning nolga yaqin koʻrsatkichi (1% gacha);
Taklifning oʻta yuqori konsentratsiyasi (umumiy hajmning oʻndan toʻqqiz qismi) bitta lokatsiya - Toshkent aglomeratsiyasi ichida. Toʻgʻri, mamlakatda logistika tarmogʻini diversifikatsiya qilish boʻyicha jiddiy ishlar olib borilmoqda. Yuqorida qayd etilgan mintaqaviy loyihalardan tashqari, ushbu trend yana bir nechta holatlarda oʻz ifodasini topgan: A toifali “Samarqand Logoparki” multimodal TLM, Buxoro viloyatidagi “Olot” bojxona posti yaqinidagi logistika markazi, “Navoiy” erkin iqtisodiy zonasidagi Chongqing International Logistics Hub Park;
Sifatli ombor koʻchmas mulklarining umumiy tarkibida A sinfidagi xonalarning ulushi past - 22% (Qozogʻistonda — 41%, Qirgʻizistonda — 33%);
A toifali obyektlar toifasidagi juda kichik tanlov juda yuqori ijara narxini belgilaydi - yiliga kvadrat metr uchun 150+ dollar (Markaziy Osiyo va Kavkazorti mamlakatlari uchun maksimal). Bu Moskva viloyatiga nisbatan 30 foizga, Yekaterinburgga nisbatan 40 foizga qimmat.
Oʻzbekiston logistika sanoati 2024-yilda amalga oshirgan siljishni eʼtirof etar ekanmiz, shuni taʼkidlash kerakki, u hali koʻplab tarkibiy tormozlardan xalos boʻla olmadi.
Har qanday holatda ham oʻsish saqlanib qoladi, ammo keng koʻlamli islohotlarni amalga oshirmasdan turib, u Yevrosiyoning yetakchi iqtisodiyotlaridan ortda qolishni bartaraf etish uchun yetarli boʻlmaydi.
