Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 19 апрелдаги «Лотереялар ва таваккалчиликка асосланган ўйинларни ташкил этиш ва ўтказишни тартибга солишни такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПФ-68-сон фармонни имзоланди.
Фармонга мувофиқ, 2025 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистон Республикасида интернет тармоғида таваккалчиликка асосланган ўйинларни ташкил этиш фаолиятини ва букмекерлик фаолиятини амалга оширишга рухсат этилади.
Фармон таваккалчиликка асосланган ўйинлар ва лотереяларни ташкил этиш билан боғлиқ фаолиятни тартибга солиш соҳасида замонавий технологияларни жорий этиш мақсадида илғор хорижий тажрибани чуқур ўрганиш асосида ишлаб чиқилган. Шундай қилиб, Фармонни тайёрлаш жараёнида Цингапур, Венгрия, Жанубий Корея, Грузия ва бошқа бир қатор давлатларнинг тажрибаси ўрганилди.
Таъкидлаш жоизки, Фармонда назарда тутилган чора-тадбирлар, биринчи навбатда, фуқароларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш, қимор ўйинларига қарамликнинг олдини олиш ва унга қарши курашиш, шунингдек, маблағларнинг мамлакатимиздан чиқиб кетишининг олдини олишга қаратилган. Хусусан, Фармонда назарда тутилган чора-тадбирлар миллий провайдерларнинг таваккалчиликка асосланган ўйинларни ташкил этиш ва уларнинг фаолиятини мониторинг қилиш, ўйинларга ҳаддан ташқари қарам бўлган шахсларни ва айрим тоифадаги фуқароларни ўйинларда қатнашишдан ҳимоя қилиш бўйича фаолиятини ташкил этиш механизмларини жорий этишни ўз ичига олади.
Агентлик хабарида таъкидланишича, фармоннинг ижроси интернет тармоғида таваккалчиликка асосланган ўйинлар, букмекерлик фаолияти ва лотереялар ташкил этиш билан боғлиқ фаолиятни ҳуқуқий тартибга солиш учун ишончли асос яратади, бунда иштирок этаётган фуқароларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишнинг самарали механизмларини жорий этади. қонуний ташкил этилган ўйинлар, қимор ўйинларига қарамликка қарши кураш, шунингдек, мамлакат давлат буджетига турли ижтимоий мақсадларга йўналтирилиши мумкин бўлган қўшимча даромад манбаларини таъминлайди.
Шунингдек, НАПП сўнгги йилларда барча соҳаларда рақамли технологиялар ва электрон тўловлар фаол жорий этилаётганини тушунтирди. Бу ҳолат хавфга асосланган онлайн ўйинларнинг тарқалишига ёрдам берди.
Шу билан бирга, мамлакатда 2007 йил 1 сентябрда жорий этилган қимор ва бошқа таваккалчиликка асосланган ўйинларни ташкил этиш ва ўтказиш бўйича тақиқлар мавжуд.
Бироқ, фуқаролик ўйинларига доимий қизиқиш билан, бу тақиқлар аслида ишламайди ва аҳоли хорижий ва ноқонуний хизматларнинг хизматларидан фаол фойдаланади.
Фуқароларнинг қимор бизнесига доимий қизиқиши фонида мавжуд вазият аслида қуйидагиларга олиб келади:
фуқароларнинг хорижий онлайн-платформаларда ўйнаши сабабли чет эл валютасининг мамлакатдан чиқиб кетиши (ҳисоб-китобларга кўра, фуқаролар томонидан қимор ўйинларида қатнашиш учун юборилган маблағлар ҳажми 350 миллиондан 1 миллиард АҚШ долларигача);
қимор ўйинларига ҳаддан ташқари қарам бўлган фуқароларнинг ўйинларда иштирок этишини олдини олиш механизмларининг йўқлиги;
иштирок этаётган фуқароларга нисбатан фирибгарлик хавфи ноқонуний қимор ўйинларида юқори бўлади.
Шу билан бирга, хориж тажрибасини ўрганиш (АҚШ, Арманистон, Озарбайжон, Беларус, Туркия, Россия, Германия, Эстония, Жанубий Корея, Венгрия, Цингапур, Грузия ва бошқалар) ноқонуний қимор бизнесининг олдини олиш ва камайтириш мақсадида унинг жамиятга салбий таъсири, Давлат буджетига қўшимча даромад манбаларини шакллантириш, футболчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш борасида чора-тадбирлар кўриш мақсадга мувофиқдир.
Ушбу мамлакатларнинг аксариятида таваккалчиликка асосланган онлайн ўйинларни ташкил этиш бўйича хизмат кўрсатувчи провайдерлар фаолиятини лицензиялаш тизимлари жорий этилган, устав капиталига, шунингдек, қимор ўйинларини ташкилотчилар раҳбарияти ва эгаларининг ишбилармонлик обрўсига қўйиладиган талаблар белгилаб қўйилган, шунингдек, қимор ўйинларини ташкил этишда иштирок этиш учун чекловлар ўрнатилган.
Рискка асосланган ўйинлар ва лотереяларни ташкил этишни тартибга солиш соҳасида илғор хорижий тажриба ва замонавий технологияларни жорий этиш, мамлакатимизнинг инвестицион жозибадорлиги, туризм салоҳиятини янада ошириш, қўшимча маблағларни жалб этиш мақсадида ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Тадбирлар тўғрисида»ги Фармони Ўзбекистон Республикасида таваккалчиликка асосланган лотереялар ва ўйинларни ташкил этиш ҳамда ўтказиш тартибини тартибга солишни такомиллаштириш тўғрисида (кейинги ўринларда Фармон деб юритилади).
Фармонда назарда тутилган чора-тадбирлар қуйидагиларга қаратилган:
1) Интернетда таваккалчиликка асосланган ўйинлар ва букмекерлик фаолиятини ташкил этиш бўйича фаолият кўламини қонунийлаштириш, шунингдек лотереялар ташкил этиш бўйича фаолият самарадорлигини ошириш учун ҳуқуқий асос яратиш.
Фармон 2025 йил 1 январдан бошлаб тақиқни бекор қилишни назарда тутади.
глобал интернет ахборот тармоғида таваккалчиликка асосланган ўйинларни (кейинги ўринларда Интернет ўйинлари деб юритилади) ва букмекерлик фаолиятини ташкил этиш билан боғлиқ фаолиятни ҳуқуқий тартибга солиш тартибини жорий этиш.
Аниқланишича, мазкур фаолият турлари, шунингдек лотереялар ташкил этиш фаолияти Истиқболли лойиҳалар миллий агентлиги (кейинги ўринларда Агентлик деб юритилади) томонидан бериладиган лицензиялар асосида амалга оширилади.
Фармонни бажариш мақсадида Ҳукумат қарори билан Интернет тармоғида ўйинлар ташкил этиш, букмекерлик фаолияти ва лотереялар ўтказиш бўйича фаолиятни ташкил этиш тартиби, шу жумладан лицензиялаш талаблари ва шартлари, шунингдек, ўйинчиларнинг ягона давлат реэстрини яратиш ва юритиш тартиби белгилаб қўйилади.
2) Фуқароларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш, шунингдек, қимор ўйинларига қарамликнинг олдини олиш ва унга қарши курашиш механизмларини жорий этиш.
Фармонда таваккалчиликка асосланган ўйинларда иштирок этиш учун чекловлар назарда тутилган.
Жумладан, букмекерлик конторликларида гаровлар ўтказиш, интернет тармоғидаги ўйинлар ва белгиланган тартибда берилган лицензиялар асосида ташкил этиладиган лотереяларда фақат Ўзбекистон Республикаси резидентлари ва норезидентлари 18 ёшга тўлган ҳолда қатнашиши мумкин.
Бундан ташқари, Агентлик қарорни бажариш мақсадида манфаатдор вазирлик ва идоралар билан биргаликда интернет тармоғида букмекерлик гаровлари ва ўйинларда иштирок этишга қўшимча чекловларни назарда тутувчи ҳукумат қарори лойиҳасини ишлаб чиқади ва белгиланган тартибда киритади.
3) Фуқароларнинг ноқонуний қимор ўйинларида иштирок этиши ва чет эл валютасидаги маблағларнинг чиқиб кетишининг олдини олиш, Давлат буджетига қўшимча даромад манбаларини шакллантириш.
Ўйин ташкилотчиларининг солиққа тортиш масаласи бўйича хорижий тажрибани ўрганиш уларнинг фаолиятининг ўзига хос хусусиятларини инобатга олган ҳолда, улар эга бўлган фойда миқдорини ва уни ҳисоблашда суиистеъмол қилиш хавфи юқорилигини аниқлашда қийинчиликлар мавжудлигини кўрсатди. Бундан ташқари,
Ҳар хил турдаги ўйинларнинг ташкилотчилари солиққа тортиш учун ишлатиладиган турли кўрсаткичларга эга. Шу муносабат билан умумий белгиланган солиқ тизимидан (ҚҚС ва даромад солиғи) фойдаланиш мақсадга мувофиқ эмасдек туюлди.
Тарқалган маълумотлар реэстри технологиясидан фойдаланиш ўйинчилар, гаровлар ва ютуқлар ҳақидаги маълумотлар базаларининг ўзгармаслигини таъминлайди ва шу билан солиққа тортиладиган даромадларни яширишнинг олдини олишга ёрдам беради.
Шу муносабат билан 2025 йил 1 январдан бошлаб лицензия олган субъектлар учун солиққа тортиш тартибини жорий этиш тўғрисида қарор қабул қилинди, унга кўра интернет тармоғида ўйинлар, букмекерлик фаолияти ва лотереялар ташкилотчилари айланма солиғи ставкаси бўйича тўлайдилар. 4%, жами даромаддан ундирилади, минус тўланган барча ютуқлар ва тикилган тикишлар қайтарилади.
Натижада, дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, солиқлар кўринишидаги қўшимча буджет даромадлари йилига қарийб 6 миллион АҚШ долларини ташкил этади.
Мазкур тартиб Фармон билан 5 йил муддатга жорий этилиб, унинг давомида ўйин ташкилотчилари фаолиятининг ўзига хос жиҳатлари ўрганилади, даромадлилик ва мақсадга мувофиқликни ҳисобга олган ҳолда солиққа тортишнинг бошқа механизмларини жорий этиш имкониятлари кўриб чиқилади.
Фармонда шу муддатга интернет-ўйинлар, букмекерлик конторлик гаровлари ва лицензиялар асосида ташкил этилган лотереялар бўйича ўтказилган ютуқлардан белгиланган тартибда олинган даромадлар жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғидан озод этилиши кўзда тутилган.
Мазкур чора фуқароларнинг ўз ютуғини яшириб қўйиши, қонуний ташкил этилган ўйинларда иштирок этишга қизиқиши, эр ости ва хорижий сайтларда иштирок этиши ҳамда валюта маблағларининг чиқиб кетишининг олдини олиш мақсадида кўрилди.
Фармоннинг амалга оширилиши интернет тармоғида таваккалчиликка асосланган ўйинлар, букмекерлик фаолияти ва лотереялар ташкил этиш билан боғлиқ фаолиятни ҳуқуқий тартибга солиш учун ишончли асос яратади, қонуний равишда ташкил этилган ўйинларда иштирок этаётган фуқароларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишнинг самарали механизмларини жорий этади.
