2020 йил сентябрь ойида Тошкент шаҳри Яшнобод тумани ҳокими Бахтиёр Раҳмонқулов ер усти метро остидаги ер участкалари инфратузилма объектлари: кафе, ресторан, дўконлар ташкил этиш учун аукционга қўйилиши ҳақида маълум қилганди. Шу билан бирга, «Дўстлик-2» ва «Қўйлиқ» станциялари оралиғидаги ҳудуд тўлиқ ободонлаштирилишини маълум қилди. Factchecknet лойиҳаси муаллифлари тўрт йил ичида нима қилинганини текширишга қарор қилди.
Factchecknet муаллифи Дана Опарина сўнгги тўрт йил ичида нима қилинганини аниқлашга қарор қилди.
2024 йил март ойида дўконларни E-Auksion платформаси орқали тадбиркорларга таклиф қила бошлашди. Бироқ беш ойдан камроқ вақт ўтгач, баъзи дўконлар ҳали ҳам бўш. Айрим жойларда дўконларни ўрнатиш давом этмоқда.
Айни пайтда Яшнобод метро бекатидан Роҳатгача дўконлар қурилди, 2023 йил ноябрь ойида иккинчи босқичда «Қўйлиқ» бекатигача бўлган бизнес бинолари ташкил этилиши маълум бўлди. Ушбу босқич қачон бошланиши номаълум.
2020 йилда Оҳангарон шоссеси бўйлаб параллель тўхташ жойларини ҳисобга олган ҳолда эни 10 м автомобиллар учун йўл қуриш режалаштирилгани маълум қилинган эди. Таҳририят Яшнобод тумани ҳокимлигидан ушбу режа ҳолати ҳақида маълумот сўраган, бироқ ҳозирча жавоб олмаган.
Пиёда ва велосипед йўлакларини яратиш учун йўлнинг бошқа тарафига ҳам 10 метр ажратилиши тахмин қилинган эди. Амалда ҳамма жойда ҳам пиёдалар ўтиш учун етарли жой мавжуд эмас, баъзи жойларда чуқурчалар ва жиҳозлар туфайли ўтиш қийин. Айни пайтда, велосипед йўллари бу ҳудудларда қисман мавжуд.
Автоуловчилар метро остида тартибсиз тўхтаб туришади, тўхташ жойлари ҳеч қандай тарзда белгиланмаган, кириш ва чиқишлар ташкиллаштирилмаган.
«Бу тўхташ жойидан кўра яхшироқ, чунки тўхташ жойлари пул келтирмайди. Бизнес шаҳарда қулайлилар яратади, иш ўринлари яратади, солиқларни тўлайди ва ҳеч бўлмаганда ҳудуд харажатини қоплашга ёрдам беради. Асосийси, ижтимоий назорат пайдо бўлади, бу жойни кузатадиган одам пайдо бўлади», — дейди урбанист Аркадий Гершман.
Бу ерда яшил майдонлар, автотураргоҳлар, воркаут майдончалари, савдо ва хизмат кўрсатиш шохобчалари ташкил этилиши мумкин, дея таъкидланган эди ўтган йилнинг апрель ойида. Яшнобод метро бекати ёнида бир нечта болалар майдончалари ташкил этилди, шунингдек, Яшнобод метро бекати яқинида ягона «Олмос» воркаут зонаси жойлашган.
Бир йил олдин айнан Берлин ер усти метро остида инфратузилма яратиш мисоли сифатида келтирилган эди.
«Берлинда ҳақиқатан ҳам шунга ўхшаш амалиёт бор: у ерда 19-асрда қурилган, марказдан ўтган, кўплаб туманларни, шу жумладан шаҳарлараро поездлар ва электр поездларини боғлайдиган Стадтбаҳн шаҳар йўли бор. Бу ҳам ер усти метро, ҳам темир йўл линияси. Дарҳақиқат, у ерда метро остида дўкон, қаҳвахона сифатида фаолият юритадиган хоналар бор. Агар хатога йўл қўйилган бўлса ва оддийроқ, тезроқ ва арзонроқ вариантни – бундай ер усти вариантини қурган бўлишса, унда пастда тартиб бўлиши, ижтимоий назорат учун бундай бизнесни яратиш яхшироқдир, бу жой озгина бўлса ҳам ўзини оқлаши учун ва бу метро эканлигини ҳисобга олсак, станциялар диққатга сазовор жойга айланади», — дейди Гершман.
Дўконлар қуруш учун қанча пул сарфлаган бўлишлари мумкинлиги очиқ савол, дейди урбанист.
«Буни жуда қиммат ёки жуда арзон қилиш мумкин. Анъанавий равишда, одатда кўчаларда жойлашган стандарт киосклар ҳам ушбу йўл ўтказгичлар остида жойлаштирилиши мумкин. Турли жойлар учун турли хил лойиҳаларни амалга оширишингиз мумкин, бу янада қизиқарли, лекин айни пайтда қимматроқ бўлади. Менимча, бу жуда қиммат нарса эмас».
Аркадий Гершманнинг фикрича, метро линиясининг ўзи сояни таъминлайди ва, эҳтимол, хоналар бироз камроқ исийди.
«Иситиш масаласига келсак, Тошкентда бу катта муаммо эмас. Яхшиямки, камдан-кам истиснолардан ташқари, қиш одатда жуда иссиқ бўлади».
Шаҳаршуноснинг айтишича, дўконлар шаҳар алоқасини бузиши мумкин, агар улар «мустаҳкам девордек» қурилган бўлса, орасидан ўтиш жойлари бўлмаса ва ҳатто тунда ҳам фойдаланиш мумкин бўлган мунтазам ўтиш жойлари бўлмаса, бу аҳоли учун муаммо бўлади.
«Аммо умуман олганда, қандайдир ўтиш жой-аркаларни яратиш мумкин. Бу метро бўлгани учун дўконлар диққатга сазовор жой бўлади», — дейди Гершман.
«Метро бекатларида ижара қиммат бўлиши мумкин ва у ерда ҳамма нарса яхши ишлайди. Станциялар оралиғи очиқ савол, аммо менимча, бизнесменлар оқими қаерда кўп ва қаерда йўқлигини мустақил равишда аниқлайди».
