Бирлашган Миллатлар Ташкилоти маълумотларига кўра, дунёда 1,1 миллиард одам ўта қашшоқликда яшайди. Уларнинг қарийб ярми – 455 миллиони можаро ёки беқарорлик ҳукм сураётган мамлакатларда яшайди.
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Тараққиёт Дастури (БМТТД) ва Оксфорд университети ўн йиллик давр мобайнида жами 6,3 миллиард аҳолига эга 112 давлатни қамраб олган статистик маълумотларни таҳлил қилди. Шунингдек, 20 та давлатда қўшимча сўров ўтказилди.
Натижада «кўп ўлчовли» ёки ўта қашшоқлик деб аталадиган глобал индекс бўйича янгиланган ҳисобот бўлди.
Нашрнинг таъкидлашича, можаролардан жабр кўрган мамлакатларда маълумотлар йиғиш қийин. Шу сабабли, қашшоқлик даражаси паст баҳоланиши ва ҳақиқий кўрсаткичлар юқори бўлиши мумкин. Бироқ, мавжуд далиллар ҳали ҳам қашшоқлик ва можаро ўртасидаги муносабатни тасдиқлайди.
Уруш давом этаётган мамлакатларда аҳолининг ўртача 34,8 фоизи қашшоқликда яшайди, можаролар бўлмаган мамлакатларда эса атиги 10,9 фоиз аҳоли камбағал.
«Сўнгги йилларда можаролар кучайиб, кўпайиб, қурбонлар сони бўйича янги чўққиларга чиқди. Бу миллионлаб одамларни ўз уйларини ташлаб кетишга мажбур қилди, уларнинг ҳаёти ва тирикчилигини йўқ қилди», — деди БМТ Тараққиёт дастури раҳбари Ачим Штайнер.
Урушаётган мамлакатлар кўп ўлчовли қашшоқликнинг барча кўрсаткичлари бўйича энг юқори кўрсаткичларга эга, бу можароларнинг энг заиф қатламларга ҳалокатли таъсирини таъкидлайди.
Мисол учун, можаролардан жабр кўрган мамлакатларда камбағалларнинг 25% дан ортиғи электр энергиясидан маҳрум бўлса, барқарорроқ минтақаларда бу кўрсаткич атиги 5% ни ташкил қилади.
Шунга ўхшаш номутаносибликлар болалар ўлими (8% га нисбатан 1,1%), овқатланиш имконияти (20,8% га нисбатан 7,2%) ва болалар таълими (17,7% га нисбатан 4,4%) каби соҳаларда кузатилмоқда.
Қашшоқликни камайтириш одатда можаролардан энг кўп зарар кўрган мамлакатларда энг секин.
Ҳисоботда 2015-2023 йиллар оралиғида камбағаллар сони 5,3 миллион кишига ошган Афғонистон бўйича батафсил тадқиқотлар ўрин олган.
Маълумотлар шуни кўрсатадики, камбағалларнинг ярмидан кўпи 18 ёшгача бўлган болалардир. Дунё миқёсида болаларнинг 27,9 фоизи қашшоқликда яшайди, катталардаги 13,5 фоиз.
Шу билан бирга, БМТ томонидан қайд этилганидек, 828 миллион камбағал кишида тегишли санитария шароитлари йўқ, 886 миллион киши эса тегишли уй-жойга эга эмас.
Жанубий Осиёда 272 миллион камбағал киши камида бир киши тўйиб овқатланмайдиган уй хўжаликларида яшайди, Саҳрои Кабирдан жанубий Африкада эса бу кўрсаткич 256 миллионни ташкил қилади.
БМТ маълумотларига кўра, 76 давлат камида бир вақт давомида қашшоқликни камайтиришга муваффақ бўлган. Фақат тўққизта давлат — Бенин, Камбоджа, Комор ороллари, Эсватини, Кения, Мозамбик, Филиппин, Танзания ва Тринидад ва Тобагода кўп қиррали қашшоқлик сезиларли даражада пасайган.
Кўп ўлчовли қашшоқлик нафақат маблағларнинг этишмаслиги, балки муайян хизматлардан фойдаланиш имкониятининг этишмаслигини ҳам англатади. Кўп ўлчовли қашшоқлик 10 та кўрсаткич билан белгиланади: соғлиқ (чақалоқлар ўлими, овқатланиш), таълим (таълим давомийлиги, мактабдаги болалар сони) ва турмуш даражаси (сув, санитария, электр энергияси, ёқилғи, активлар ва жинс).
