АҚШ Марказий Осиёдан келган ноқонуний муҳожирлардан хавотирда
Монтана штатининг республикачи сенатори Стив Дэйнс матбуот анжуманида иштирок этиб, «юқори мартабали амалдор» уни 50 мингга яқин «ноқонуний муҳожирлар» ва Марказий Осиёдан келадиган «террорчиларнинг уйқудаги ҳужайралари»дан огоҳлантирганини айтди.
АҚШда Марказий Осиёдан «ноқонуний» муҳожирлар сони кескин ошгани қайд этилган: америкалик сиёсатчиларнинг фикрига кўра, 2023 йилда Марказий Осиё давлатларидан террористик ташкилотларга алоқадор бўлиши мумкин бўлган 50 минг муҳожир АҚШга ноқонуний кириб келган.
Тарихан Қўшма Штатлар муҳожирлар давлати бўлган. Британия ҳукуматининг Янги қитъага миграцияни рағбатлантириши унга мустамлакачилик урушларида рақобатбардош устунликка эришиш имконини берди.
Кейинчалик, ташаббускор, ғайратли, билимли мигрантлар янги ёш давлат — АҚШнинг асоси ва шубҳасиз устунлигига айланди.
Миграция сиёсати институти маълумотларига кўра, 2021 йил ҳолатига кўра Қўшма Штатларда тахминан 45,3 миллион иммигрант истиқомат қилган, бу мамлакатда жами 331,9 миллион киши истиқомат қилади.
Ҳар йили бир миллионга яқин муҳожир мамлакатга қонуний равишда киради.
АҚШ миграция сиёсатининг асоси оилаларни бирлаштириш тамойили бўлиб, унга кўра грин карталарнинг 2/3 қисмини АҚШ аҳолисининг қариндошлари эгаллайди.
Бундан ташқари, 7% мамлакат квотаси мавжуд — яъни бир мамлакат фуқаролари йиллик грин карталар ҳажмининг 7% дан кўпроғини ташкил этолмайди. Шунинг учун баъзи мамлакатлар, Ҳиндистон ва Хитой фуқаролари учун кутиш муддати ўнлаб йиллар бўлиши мумкин.
Қўшма Штатлар ривожланиш даражаси мамлакатга барча мавжуд воситалар, шу жумладан ноқонуний йўллар билан киришга интилаётган барча тоифадаги фуқаролар учун жозибадор бўлган мамлакат бўлиб келган ва шундай бўлиб қолади.
Шундай қилиб, статистик маълумотларга кўра, 2012 йилдан 2022 йилгача 11 миллион 249 минг 502 нафарга яқин киши ҳибсга олинган ва мамлакатдан чиқариб юборилган. Уларнинг 4,5 миллиони фақат 2021-22 йилларда ноқонуний муҳожирлардир.
2013 йилдан 2022 йилгача Америка ҳуқуқ-тартибот идоралари Марказий Осиё давлатларидан 10 764 кишини АҚШдан ҳибсга олди ва депортация қилди:
Маълумотлардан кўриниб турибдики, 2022 йилда Марказий Осиё давлатларидан қўлга олинган «ноқонуний муҳожирлар» сони кескин ошган (5367 нафар «ноқонуний»), бу республикачи сенатор Стив Дейнснинг «ноқонуний»лар сонининг кўпайиши ҳақидаги маълумотларини билвосита тасдиғи бўлиши мумкин. Марказий Осиёдан ноқонуний муҳожирлар сони.
Шу билан бирга, сиёсатшунос, Халқаро муносабатлар ва жаҳон иқтисодиёти кафедраси профессори, Ал-Фаробий номидаги ҚозМУ немис тадқиқотлари маркази директори Мара Губайдуллина таъкидлаганидек, сенаторнинг баёнотлари миграция мавзуси алоҳида ўрин тутадиган сайлов пойгасининг бир қисми бўлиши мумкин.
Унинг фикрича, Марказий Осиёнинг тилга олиниши минтақанинг халқаро сиёсатдаги роли ортиб бораётганидан далолат беради. АҚШ ва Европа Иттифоқи томонидан Марказий Осиёга қизиқишнинг ортиши Россияга нисбатан санкцияларнинг кучайиши ва минтақа давлатларининг Россия Федерацияси ва Хитой билан алоқаларини заифлаштириш учун босимдан фойдаланиш билан боғлиқ.
Россия сиёсатшунослар жамияти таҳлилий маркази директори Андрей Серенко таъкидлаганидек, бугун Марказий Осиё минтақаси, америкаликлар айтганидек, «ҳамма хоҳлаган жанонга» айланиб бормоқда.
Марказий Осиё яна Шарқ ва Ғарб ўртасидаги шиддатли геосиёсий рақобат — «катта ўйин» платформасига айланди.
Мутахассис бунинг ижобий ва салбий томонларини санаб ўтди. Афзалликлардан бири минтақа давлатлари учун Москва, Пекин ва уларнинг ғарблик рақобатчиларининг қарама-қаршиликларида ўйнаш имкониятидир.
Бу янги сармоялар, сиёсий қўллаб-қувватлаш, янги ривожланиш имкониятларини тақдим этади.
Бошқача қилиб айтадиган бўлсак, вазият минтақавий элитани салбий таҳдидларнинг олдини олиш ва шу билан бирга «катта ўйин» иштирокчиларининг хоҳиш-истакларидан тўғридан-тўғри уларнинг қўлларига тушадиган фойдани бой бермаслик учун манфаатлар мувозанатини сақлашга мажбур қилади.
Энди биз реал вақт режимида ушбу «сиёсий мослик» намойишини кузатиш имконига эгамиз. Кўрамиз, бу қизиқарли жараёнда ким охир-оқибат мукаммал мувозанатга эриша олар экан.
АҚШга миграция
Тарихан Қўшма Штатлар муҳожирлар давлати бўлган. Британия ҳукуматининг Янги қитъага миграцияни рағбатлантириши унга мустамлакачилик урушларида рақобатбардош устунликка эришиш имконини берди.
Кейинчалик, ташаббускор, ғайратли, билимли мигрантлар янги ёш давлат — АҚШнинг асоси ва шубҳасиз устунлигига айланди.
Миграция сиёсати институти маълумотларига кўра, 2021 йил ҳолатига кўра Қўшма Штатларда тахминан 45,3 миллион иммигрант истиқомат қилган, бу мамлакатда жами 331,9 миллион киши истиқомат қилади.
Ҳар йили бир миллионга яқин муҳожир мамлакатга қонуний равишда киради.
2013 йилдан 2022 йилгача Марказий Осиё давлатларидан АҚШга тахминан 68 725 киши кўчиб келган.
АҚШ миграция сиёсатининг асоси оилаларни бирлаштириш тамойили бўлиб, унга кўра грин карталарнинг 2/3 қисмини АҚШ аҳолисининг қариндошлари эгаллайди.
Бундан ташқари, 7% мамлакат квотаси мавжуд — яъни бир мамлакат фуқаролари йиллик грин карталар ҳажмининг 7% дан кўпроғини ташкил этолмайди. Шунинг учун баъзи мамлакатлар, Ҳиндистон ва Хитой фуқаролари учун кутиш муддати ўнлаб йиллар бўлиши мумкин.
Ноқонуний миграция
Қўшма Штатлар ривожланиш даражаси мамлакатга барча мавжуд воситалар, шу жумладан ноқонуний йўллар билан киришга интилаётган барча тоифадаги фуқаролар учун жозибадор бўлган мамлакат бўлиб келган ва шундай бўлиб қолади.
Шундай қилиб, статистик маълумотларга кўра, 2012 йилдан 2022 йилгача 11 миллион 249 минг 502 нафарга яқин киши ҳибсга олинган ва мамлакатдан чиқариб юборилган. Уларнинг 4,5 миллиони фақат 2021-22 йилларда ноқонуний муҳожирлардир.
2013 йилдан 2022 йилгача Америка ҳуқуқ-тартибот идоралари Марказий Осиё давлатларидан 10 764 кишини АҚШдан ҳибсга олди ва депортация қилди:
- Қозоғистон – 1531;
- Қирғизистон – 1535;
- Тожикистон – 734;
- Туркманистон – 310;
- Ўзбекистон – 6654 киши.
Маълумотлардан кўриниб турибдики, 2022 йилда Марказий Осиё давлатларидан қўлга олинган «ноқонуний муҳожирлар» сони кескин ошган (5367 нафар «ноқонуний»), бу республикачи сенатор Стив Дейнснинг «ноқонуний»лар сонининг кўпайиши ҳақидаги маълумотларини билвосита тасдиғи бўлиши мумкин. Марказий Осиёдан ноқонуний муҳожирлар сони.
Сайловолди кураш омили
Шу билан бирга, сиёсатшунос, Халқаро муносабатлар ва жаҳон иқтисодиёти кафедраси профессори, Ал-Фаробий номидаги ҚозМУ немис тадқиқотлари маркази директори Мара Губайдуллина таъкидлаганидек, сенаторнинг баёнотлари миграция мавзуси алоҳида ўрин тутадиган сайлов пойгасининг бир қисми бўлиши мумкин.
«АҚШдаги сайлов кампанияси миграция каби омилни ўз ичига олади. Агар Трамп муҳожирларга қарши девор қурган бўлса, Байден жанубда, Мексика ва Техас ўртасидаги чегара назоратини заифлаштирди, натижада миграция инқирози юзага келди. Бу ҳақда баланд овозда гапирган сенаторга, биринчидан, ўзига эътибор қаратиш керак, иккинчидан, миграция инқирози муаммосига умуман эътибор қаратиш керак», — деди сиёсатшунос.
Унинг фикрича, Марказий Осиёнинг тилга олиниши минтақанинг халқаро сиёсатдаги роли ортиб бораётганидан далолат беради. АҚШ ва Европа Иттифоқи томонидан Марказий Осиёга қизиқишнинг ортиши Россияга нисбатан санкцияларнинг кучайиши ва минтақа давлатларининг Россия Федерацияси ва Хитой билан алоқаларини заифлаштириш учун босимдан фойдаланиш билан боғлиқ.
«Биз тош билан оғир жой орасидамиз, географик жойлашувимиз ўзгармайди, шунинг учун Қозоғистон учун кўп векторли сиёсат олиб бориш, Россия, Хитой ва бошқа давлатлар билан мувозанатли муносабатда бўлиши муҳим. Ғарб дунёси», — дея хулоса қилди Мара Губайдуллина.
Марказий Осиё — етакчи кучлар кураши майдони сифатида
Россия сиёсатшунослар жамияти таҳлилий маркази директори Андрей Серенко таъкидлаганидек, бугун Марказий Осиё минтақаси, америкаликлар айтганидек, «ҳамма хоҳлаган жанонга» айланиб бормоқда.
«2022 йил баҳоридан кейин вужудга келган янги геосиёсий воқеликларда бутун Марказий Осиё ва унинг алоҳида давлатлари глобал муаммоларга, биринчи навбатда, Ғарб ва Шарқ ўртасидаги янги рақобат муаммосига таъсир этувчи минтақа сифатида муҳим мақомга эга бўлди», — дейди Серенко.
Марказий Осиё яна Шарқ ва Ғарб ўртасидаги шиддатли геосиёсий рақобат — «катта ўйин» платформасига айланди.
Мутахассис бунинг ижобий ва салбий томонларини санаб ўтди. Афзалликлардан бири минтақа давлатлари учун Москва, Пекин ва уларнинг ғарблик рақобатчиларининг қарама-қаршиликларида ўйнаш имкониятидир.
Бу янги сармоялар, сиёсий қўллаб-қувватлаш, янги ривожланиш имкониятларини тақдим этади.
«Салбий томони шундаки, чидаб бўлмас ёки ўта очкўз маҳаллий элита санкциялар, рангли инқилоб таҳдиди ва ҳатто ҳарбий кучдан очиқ фойдаланиш кўринишида оғиз солади. Бу ноанъанавий гуруҳлар, масалан, Афғонистонда жойлашган, лекин кенгайишга интилаётган турли жиҳодий гуруҳлар кўринишида бўлиши мумкин», — деб таъкидлади Серенко.
Бошқача қилиб айтадиган бўлсак, вазият минтақавий элитани салбий таҳдидларнинг олдини олиш ва шу билан бирга «катта ўйин» иштирокчиларининг хоҳиш-истакларидан тўғридан-тўғри уларнинг қўлларига тушадиган фойдани бой бермаслик учун манфаатлар мувозанатини сақлашга мажбур қилади.
Энди биз реал вақт режимида ушбу «сиёсий мослик» намойишини кузатиш имконига эгамиз. Кўрамиз, бу қизиқарли жараёнда ким охир-оқибат мукаммал мувозанатга эриша олар экан.
