Oʻzbekiston
Oʻzbekiston aholisining investitsiya odatlari juda xilma-xil boʻlib, koʻplab omillarga, jumladan, daromad darajasiga bogʻliq.
Jamgʻarmalarni saqlashning eng keng tarqalgan usuli bank omonatlari boʻlib qolmoqda. Milliy valyutadagi depozitlar boʻyicha foizlar nafaqat inflyatsiyani ortda qoldirish, balki xorijiy valyutadagi omonatlarga nisbatan koʻproq daromad olish imkonini beradi.
Depozitlar yana shuning uchun ham ommalashganki, bu yerda deyarli hamma uchun mavjud boʻlgan 1 million soʻmdan (~78$) boshlash mumkin. Shu bilan birga, omonatlardan foyda soligʻi olinmaydi va ular sugʻurtalangan.
Naqd pulni saqlovchilar barqaror valyuta sifatida dollarni afzal koʻrishadi.
Oʻzbekistonda avtomobillarni avtosalonlardan sotib olish va keyinchalik ularni boʻlib-boʻlib, ustama bilan sotish amaliyoti ham mavjud.
Shuningdek, koʻpchilik pullarini tanishlarining biznesiga “halol soʻz” asosida sarmoya kiritishni afzal koʻradi. Yaxshi holatda bu yerda daromad oyiga 2-10% ni tashkil qilishi mumkin.
Oʻzbekiston kompaniyalari aksiyalariga investitsiyalar mahalliy fond bozoridagi past likvidlik va soʻnggi bir necha yil ichida aksiyalar narxining ishonchli pasayishi tufayli aholini jalb qilmayapti.
Germaniya
“Jamgʻarmalar - nemis fazilatlari tarixi.” Ushbu nomdagi koʻrgazma Berlindagi Germaniya tarixi muzeyida boʻlib oʻtgan.
Germaniya aholisi haqiqatan ham eng tejamkor millatdir. Ular oʻz xarajatlarining hisobini puxta yuritadilar va pensiya sugʻurtasiga albatta mablagʻ ajratadilar. Nemislar uzoq vaqt xizmat qiladigan narsalarni sotib olishni afzal koʻrib, kamdan-kam hollarda impulsiv xaridlarni amalga oshiradilar.
Ularni bolaligidan tejashga oʻrgatishadi. Germaniya yoshlar ishlari boshqarmasi hatto ota-onalar uchun maxsus jadval ishlab chiqdi. Unda bolaning yoshi koʻrsatilgan va u yoki bu yoshdagi bolaga qancha miqdorda choʻntak puli kerak boʻlishi mumkinligi haqida tavsiya berilgan. Yildan yilga bu summa oʻsib boradi: 6 yoshda 0,5 yevrodan 1 yevrogacha, 18 yoshda 61-76 yevrogacha.
Commerzbank tadqiqotiga koʻra, aksariyat nemislar koʻp jamgʻaradi va kam investitsiya qiladi. Respondentlarning faqat toʻrtdan bir qismida maʼlum bir investitsiya strategiyasi mavjud.
Koʻpincha ular pullarini jamgʻarma hisob raqamlariga, davlat obligatsiyalariga va hayotni sugʻurtalashga qoʻyishadi. Kamroq ishlatiladigan variantlar - qimmatbaho metallar va kriptovalyutalar.
Janubiy Koreya
Janubiy Koreyadagi yoshlarning deyarli 70 foizi oliy maʼlumotga ega. Bu odamlar mehnat bozori uchun haddan tashqari malakali boʻlib chiqadi, bu esa ular orasida ishsizlikning yuqori darajasiga olib keladi. Natijada, koʻplab janubiy koreyalik yoshlar uy-joy xarajatlari yuqoriligi sababli ota-onalari bilan yashashda davom etmoqda.
Baʼzi odamlarda imkon qadar hamma narsaga tejamkorlik qilish odati paydo boʻlgan. Naqd pul evaziga karta orqali toʻlashdan voz kechish tendensiyasi mavjud. Ayniqsa, doʻkonga qatʼiy belgilangan summada borsangiz, kamroq pul sarflaysiz.
Shu bilan birga, qarama-qarshi tendensiya ham seziladi. Odamlar, asosan yoshlar, namoyishkorona isteʼmol qilishga moyil boʻlganda. Ular ertaga nima bilan tirikchilik qilishlarini oʻylamay, hashamatli buyumlarni sotib olishadi.
Investitsiyalarda aksiyalarga, kriptovalyutalarga qoʻyilmalar keng tarqalgan. Shuningdek, odamlarga aktivlarning juda kichik ulushlariga egalik qilish imkonini beruvchi boʻlinmali investitsiya platformalari ham mashhur.
Yaponiya
Yaponlarda tejamkorlik qobiliyati tugʻma: mamlakat juda cheklangan hudud va resurslarga ega.
Jamgʻarmaga yaponcha yondashuv “Kakeybo” deb ataladi. Bunda barcha sarf-xarajatlar qogʻozga yoziladi. Elektron shaklda emas, aynan qogʻozda! Yaponlarning fikricha, bunday usul oʻz moliyasiga ongliroq yondashish imkonini beradi. “Kakeybo”da ikkita daftar ishlatiladi. Birinchisiga daromadlar, kelgusi majburiy xarajatlar, jamgʻarishga ajratiladigan summa va kundalik hayot uchun qoladigan mablagʻ yoziladi. Ikkinchi daftarga barcha, hatto arzimas kundalik xarajatlar ham qayd etiladi. Oy oxirida qancha sarflanganini tahlil qilib, qayerdan tejash mumkinligini aniqlash lozim.
Buning uchun bir nechta savollarga javob berish taklif etiladi: Moliyaviy ahvolimni hisobga olgan holda bu narsani sotib olishim mumkinmi? Men undan foydalanamanmi? Xarid qilayotganimda qanday his-tuygʻularni boshdan kechiraman va bu qancha davom etadi?
Yaponiya Banki maʼlumotlariga koʻra
mamlakatda investitsiya vositalaridan mahalliy aholi orasida aksiyalar, investitsiya trastlari, obligatsiyalar va chet el qimmatli qogʻozlari eng ommabop hisoblanadi. Ular yuqori daromad keltirmaydigan anʼanaviy bank omonatlaridan voz kechib, tobora koʻproq tanlanmoqda.
Shuningdek, yaponlar pensiya jamgʻarmalariga va chet el valyutasiga ham pul qoʻyishadi.
Xitoy
Daosizmning asosiy matni “Dao De Szin”da uchta asosiy fazilat sanab oʻtilgan: mehr, tejamkorlik va saxovatlilik. Tejamkorlik Xitoy madaniyatining ajralmas qismi boʻlib, u bolalikdan singdiriladi.
Bayramlarda Xitoyda “xunbao” - pul solingan qizil konvertlar sovgʻa qilish odat tusiga kirgan. Summa albatta juft boʻlishi kerak.
Xitoyliklar pul jamgʻarishga moyil. Jamgʻarmalarning oʻrtacha darajasi daromadning 45% dan ortigʻini tashkil etadi. Bunga xitoyliklarning hashamatli buyumlarga befarqligi va “10:1” qoidasiga rioya qilishlari sabab boʻlmoqda. Bu ishlab topilgan oʻn yuanga bir yuan sarflash istagida ifodalanadi. Bunda xohish-istaklarga emas, oʻz ehtiyojlariga muvofiq yashash, kafe oʻrniga uyda ovqatlanish, kreditga yashashdan voz kechish anʼanalari yordam beradi.
Xitoyliklar koʻpincha anʼanaviy moliyaviy vositalarga - koʻchmas mulk va bank omonatlariga sarmoya kiritadilar, ammo muqobil variantlarga, masalan, xej-fondlariga qiziqish ham ortib bormoqda.
Yoshlar oltinga pul tikishni afzal koʻradi. Qimmatbaho metallarga sarmoyadorlarning yarmidan koʻpi 1990-yildan keyin tugʻilgan.
Hindiston
Hindistonda aholining 40 foizini yosh avlod vakillari tashkil etadi. Yaqin kelajakda ular oʻzlarining xarid qobiliyatlari boʻyicha yoshi kattaroq odamlardan oʻzib ketishadi. Hozir yoshlar uydan tashqarida ovqatlanishga, sayohatlarga, koʻngilochar tadbirlarga, videokontentga pulli obuna boʻlishga koʻp pul sarflamoqda.
Umuman olganda, Hindistonning barcha aholisi oʻz salomatligi va sifatli dam olishiga koʻproq eʼtibor bera boshladi: oʻtgan yili diyetologlar uchun xarajatlar 125 foizga, aviachiptalar uchun xarajatlar esa 2,4 baravarga oshdi. Razorpay fintech platformasining tadqiqot maʼlumotlari shundan dalolat beradi.
Shuningdek, pay investitsiya fondlariga kiritilgan mablagʻlar sezilarli darajada oshdi: 2023-yilga nisbatan 86 foizga. Oltin va bank omonatlariga investitsiyalar hali ham ommalashgan. Fond bozori va pensiya hisobvaraqlariga qiziqish ortib bormoqda.
Hindistondagi yoshlarning 93 foizi pul jamgʻaradi, koʻpincha daromadlarining 20-30 foizini ajratadi. 58 foizi aksiyalarga, 39 foizi esa payli investitsiya fondlariga sarmoya kiritadi.
Yaqin kelajakda Hindistonda milliarderlar soni dunyodagi barcha davlatlar orasida eng tez oʻsishi kutilmoqda. Badavlat odamlar elita koʻchmas mulkka, shu jumladan, xorijiy koʻchmas mulkka va startaplarga sarmoya kiritishni afzal koʻrishadi.
Avstraliya
Avstraliyaliklar jamgʻarishdan koʻra koʻproq sarflashni yaxshi koʻrishadi. Hozirda ularning moliyaviy odatlariga oʻsib borayotgan xarajatlar — ijara, oziq-ovqat, benzin va boshqalar taʼsir koʻrsatmoqda.
Shuning uchun tejashga toʻgʻri keladi. Avstraliyalik xaridorlarning yarmidan koʻpi sotib olishni avvalgiga qaraganda tez-tez chegirmalar mavsumlarga qoldiradi yoki ularni nomaʼlum muddatga kechiktiradi.
Eng ommabop jamgʻarma shakllari - jamgʻarma hisobvaraqlari (71%), aksiyalar (24%), naqd pulni saqlash (20%), qatʼiy daromadli vositalarga investitsiyalar (19%). Har toʻrtinchi avstraliyalik fond bozoriga sarmoya kiritadi.
Erkaklar ayollarga qaraganda koʻproq jamgʻaradi. Eng yuqori jamgʻarmalar 50-64 yoshdagi erkaklarda kuzatiladi.
AQSH
“Tashqarida ovqatlanish” hali ham amerikaliklar uchun sevimli mashgʻulot boʻlib qolmoqda. Oʻrtacha hisobda har beshinchi ovqatlanish bu yerda uydan tashqarida sodir boʻladi. Impulsiv xarajatlarni keltirib chiqaradigan hissiy sabablar bayramlar, zerikish va ish bilan bogʻliq stresslardir. Biroq, AQSH zumerlari tasodifiy xarajatlardan voz kechib, jamgʻarma qilishga tobora koʻproq eʼtibor qaratmoqda.
Investitsiya nuqtai nazaridan Nyu-York aholisi eng faol hisoblanadi. Ular koʻchmas mulk sotib olishni afzal koʻrishadi. Undan keyin aksiyalar, ETF, oltin, kriptovalyuta, obligatsiyalar va pay investitsiya fondlari keladi.
Qolgan deyarli barcha shtatlar uchun investitsiyalarning eng keng tarqalgan turi aksiyalar boʻlib, koʻchmas mulk ikkinchi oʻrinni egallaydi.
