Уйқуда пайти ширин туш кўриб, уйғониб кетамиз. Кейин тўлиқ ўзимизга келмагунча тушдаги воқеаларни эслаб қолишга ҳаракат қиламиз. Аммо бунинг иложи бўлмайди. Яна бир фактни кўриб чиқамиз: одам тун бўйи даҳшатли тушлар билан қийналган ва уйғонганидан сўнг у содир бўлган даҳшатли расмларни унутишни хоҳлайди, лекин кун бўйи ҳамма нарсани энг майда тафсилотларигача эслайди.
Статистик маълумотларга кўра, уйғонганидан кейин 5 дақиқадан сўнг одам тушида кўрган нарсасининг атиги 50 фоизини, 10 дақиқадан сўнг эса фақат 10 фоизини эслайди. Тадқиқотларга кўра, бундай «хотирани унутиш» миянинг ишлаши туфайли юзага келади. Сиз тушларни бошқаришни, яъни «равшан тушлар»га эришишни ўрганишингиз мумкин бўлган турли хил усуллар мавжуд. Равшан туш кўриш — бу одамнинг барча воқеаларни тушида кўраётганини ва атрофдаги нарсалар унинг мияси тасаввурининг ҳосиласи эканлигини билиш ҳолати. Бундай ҳолатда инсон маълум даражада ўз тушларини назорат қила олади. Аниқ тушлар пайтида у уйғониш ва уйқу ўртасидаги оралиқ ҳолатда бўлади.
«Тушлар биз ҳақиқатда дуч келадиган воқеаларнинг аксидир. Улар биз билан бир-икки кун ичида содир бўлган воқеалар билан боғлиқ. Ақл-идрок даражаси одам тушларни эслайдими ёки йўқми деган кўрсаткич эмас», — дея тушунтиради невролог Галина Чудинская.
Қуйида келтирилган амалиётлар сизга равшан туш кўришга ёрдам беради.
Тушларни бошқариш техникаси
1. Тушлар кундалигини юритиш:
Уйғонганингиздан сўнг дарҳол тушларингизни ёзинг. Сюжет, белгилар, ҳис-туйғулар ва атроф-муҳит каби тафсилотларга эътибор беринг.
Онгсиз хабарларни кўрсатиши мумкин бўлган нақш ва такрорларни излаш учун журналингизни мунтазам равишда кўриб чиқинг.
2. Ҳақиқат тестлари:
Туш кўраётганингизни аниқлаш учун вақти-вақти билан атрофингизни текширинг. Мисол учун, соатингизга қаранг ва вақт нормал ўтаётганини текширинг.
Девордан ўтишга ёки ёпиқ қўл билан бурнингизга тегишга ҳаракат қилинг. Тушда бу ҳаракатлар мумкин.
3. WILD (маниа уйғониш) техникаси:
Одатий уйғониш вақтингиздан бир неча соат олдин уйғонинг.
Кўзларингизни юмган ҳолда жойингизда ётинг.
Сезгиларингизга ва нафас олишга эътибор қаратинг.
Уйқу вақти яқинлашганда, сиз гипнагогик галлюцинацияларни (енгил эшитиш ёки визуал бузилишларни) бошдан кечиришингиз мумкин. Улардан аниқ туш кўриш учун бошланғич нуқта сифатида фойдаланинг.
4. MILD техникаси (равшан туш учун мнемоник ният индукцияси):
Ётишдан олдин ўзингизга такрорланг: «Бугун мен тушимда туш кўраётганимни билиб оламан».
Ўзингизни тушингиздан хабардор ва назоратда эканлигингизни тасаввур қилинг.
5. Таклиф қилувчи таклиф:
Ўзингизга шундай фикрни таклиф қилиш учун гипноз ёки ўз-ўзини гипноздан фойдаланинг: «Мен ухлаётганимда туш кўраётганимни билиб оламан».
6. Аниқ тушни индукция қилиш усули (LDI)
Бу усул уйғониш ва уйқуга қайтиш (WBI) ва мнемоник тушларнинг индукцияси (MILD) каби усулларни ўз ичига олади, улар онгни уйғонган ҳолда туш ҳолатига келтиришга ёрдам беради.
7. Тушларни ўзгартириш техникаси
Сиз тушингизда эканлигингизни билганингиздан сўнг уни ўзгартириш учун турли усуллардан фойдаланишингиз мумкин, масалан:
Қасддан ҳаракат: туш пайтида ўз ҳаракатларини, характерини ёки муҳитини онгли равишда ўзгартириш.
Тушларни кўриб чиқиш: тушнинг мазмунини яхшилаш учун тугаганидан кейин унинг тафсилотларини ўзгартириш.
Натижаларни яхшилаш бўйича маслаҳатлар:
Амалиётингизда изчил бўлинг.
Сабр-тоқатли бўлинг ва тушкунликка тушманг.
Сизга энг мос келадиганини топиш учун турли усуллар билан тажриба қилинг.
Агар қийинчиликка дуч келсангиз, тажрибали равшан туш кўрган амалиётчидан ёрдам сўранг.
Тушларни бошқаришни ўзлаштириш вақт ва амалиётни талаб қилади.
Ҳамма усуллар ҳамма учун мос эмас.
Ҳар қандай мумкин бўлган психологик хавфларни малакали мутахассис билан муҳокама қилиш керак.
Тушларни қандай бошқаришни билишнинг қандай фойдаси бор? Биз тушларни бошқаришнинг турли усулларини кўриб чиқдик, аммо бу қобилиятлар уйқуни назорат қилишдан ташқари бизга нима беради? Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, бу қобилият инсонга:
Огоҳлик ва ўз-ўзини назорат қилишни ошириш
Тушларни бошқариш сизнинг фикрларингиз, ҳис-туйғуларингиз ва хатти-ҳаракатларингиз ҳақида уйқуда ҳам, уйғонганингизда ҳам хабардорликни ривожлантиришга ёрдам беради.
Бу ўз-ўзини назорат қилиш ва реал ҳаётдаги реакцияларни бошқариш қобилиятини оширади.
Ҳиссий муаммоларни даволаш
Тушингизда сиз ўзингизнинг қўрқув ва ташвишларингизни хавфсиз ва бошқариладиган муҳитда қарши олишингиз мумкин.
Тушларни бошқариш салбий тушлар йўналишини ўзгартириш ва ҳиссий муаммоларни ҳал қилишда янги ёндашувларни топиш имконини беради.
Яхшиланган ижодкорлик
Тушлар илҳом ва ижодий ғояларнинг бой манбаидир.
Тушларингизни манипуляция қилиш орқали сиз онгли равишда тасаввур ва ижодий фикрлашни рағбатлантирадиган орзуларни яратишингиз мумкин.
Маънавиятни ривожлантириш
Кўпчилик тушлар онгнинг чуқурроқ даражаларига киришни таъминлайди ва маънавий ривожланишга ёрдам беради, деб ҳисоблашади.
Тушларни бошқариш сизнинг медитация амалиётингизни чуқурлаштириши ва юқори шахсингиз билан алоқангизни мустаҳкамлаши мумкин.
Онг остини ўрганиш
Тушлар онг остига очиладиган ойна бўлиб, у ерда яширин фикрлар, ҳис-туйғулар ва истаклар сақланади.
Тушларни бошқариш сизга онгсизни ўрганиш ва ички жараёнларингизни тушуниш имконини беради.
Яхшиланган уйқу
Тушларни бошқариш янада ёрқин ва эсда қоларли тушларга олиб келиши мумкин бўлсада, у умумий уйқу сифатини ҳам яхшилаши мумкин.
Тушларингиз мазмунини назорат қилиш орқали сиз ташвиш, даҳшатли тушлар ва бошқа уйқу бузилишларини камайтиришингиз мумкин.
Онгсиз фикрлар ва ҳис-туйғуларни ўрганиш.
Ақлнинг фойдаланилмаган қобилиятларига кириш.
Ўйин-кулги
Тушларни бошқариш қизиқарли ва ҳаяжонли фаолият бўлиши мумкин.
Бу сизга ақл бовар қилмайдиган саргузаштларни бошдан кечириш, турли оламларни кашф қилиш ва қизиқарли қаҳрамонлар билан танишиш имконини беради.
Огоҳлантиришлар:
Тушларни бошқариш баъзи одамларда ташвиш ёки даҳшатли тушларни келтириб чиқариши мумкин.
Агар сиз шизофрения ёки оғир депрессия каби руҳий касалликлар билан курашаётган бўлсангиз, тушларни бошқариш билан шуғулланиш тавсия этилмайди.
Янги руҳий саломатлик муолажаларини бошлашдан олдин ҳар доим шифокор билан маслаҳатлашинг.
Мақолани Райҳона Эркинова тайёрлади.
