Kanisterapiya (lat. canis - it) — reabilitatsiya va psixosotsial qo‘llab-quvvatlash usuli (“Psixosotsial qo‘llab-quvvatlash” alohida shaxslar, oilalar va jamoalarning psixologik va ijtimoiy ehtiyojlarini qondiradigan harakatlarga ishora qiladi), unda itlar terapevtik hayvonlar sifatida ishlatiladi.
Terapiyada itlardan foydalanish g‘oyasi qadimda paydo bo‘lgan, ammo zamonaviy kanisterapiya 20-asrning o‘rtalarida faol rivojlana boshlagan:
1. Antik davrlarda itlar shifokor hisoblangan. Masalan, Qadimgi Yunonistonda itlar jarohatni yalab davolasa bo‘ladi, deb ishonishgan.
O‘rta asrlarda itlar ko‘pincha monastirlarda bemorlarga hamrohlik qilib, bezovtalik va qo‘rquvdan xalos bo‘lishga yordam bergan.
2. 1940-yillarda amerikalik psixiatr Boris Levinson tasodifan itlarning ruhiy holati buzilgan bemorlarga ijobiy ta’sirini aniqladi. Uning iti mashg‘ulot paytida bola bilan o‘zaro munosabatga kirishdi, bu uning holatini sezilarli darajada yaxshiladi.
Levinson tadqiqotlarni davom ettirdi va “pet-terapiya” (pet therapy) atamasini kiritdi va zamonaviy kanisterapiyaning asoschisi bo‘ldi.
3. 1970-1980-yillarda kanisterapiya AQSH, Yevropa va Avstraliyada turli kasalliklar, jumladan, BSF, autizm, travmadan keyingi stress buzilishi va depressiya bilan og‘rigan odamlarni davolashning yordamchi usuli sifatida tan olingan.
Kanisterapiya Rossiyada 1990-yillardan rivojlana boshladi va 2000-yillarda ayniqsa faol tarqaldi.
Bugungi kunda kanisterapiya butun dunyoda qo‘llaniladi.
Faol hududlar:
AQSH va Kanada: Kasalxonalar, maktablar va qariyalar uylarida ixtisoslashgan markazlar va dasturlar mavjud.
Yevropa: Chexiya, Polsha, Germaniya va Buyuk Britaniyada kanisterapiya reabilitatsiya dasturlari va ijtimoiy moslashuv kurslariga kiritilgan.
Rossiya va MDH: Bolalar uylari, hospislar va ruhiy kasalliklar klinikalarida qo‘llaniladi.
Qo‘llashning asosiy yo‘nalishlari:
Psixoterapiya va reabilitatsiya: Autizm, tashvish va depressiya bilan og‘rigan odamlarni qo‘llab-quvvatlash.
Fizioterapiya: BSF bilan og‘rigan bolalarda motorika va harakat koordinatsiyasini yaxshilash.
Ijtimoiy moslashuv: keksalar va nogironligi bo‘lgan shaxslar bilan ularning hissiy holatini yaxshilash uchun ishlash.
Ta’lim: Ta’lim olishda qiynalgan bolalar uchun dasturlar.
Qaysi itlar ishtirok etadi:
Labradorlar, oltinsimon retriverlar, borderkolllar va boshqa yumshoq tabiatli va o‘rganish darajasi yuqori bo‘lgan zotlar.
Kanisterapiya psixologik va jismoniy reabilitatsiyaning samarali usuli sifatida rivojlanishda davom etmoqda. U hayvonlar bilan o‘zaro ta’sir odamlar hayot sifatini yaxshilash uchun kuchli vosita bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatadi.
