Markaziy Osiyo mamlakatlaridagi jurnalistlarning daromadlari iqtisodiy vaziyat, OAV turi va xodimlarning malaka darajasiga qarab sezilarli farq qiladi.
Qozogʻistonda oʻrtacha ish haqi 520 AQSH dollari atrofida. Ommaviy axborot vositalari sohasida daromadlar turlicha: nashriyot xodimlari taxminan 600 dollar, televideniye va radioda ishlaydigan mutaxassislar esa 550 dollardan 2000 dollargacha maosh olishadi. Davlat OAVlarida ishlaydigan jurnalistlar 450 dollardan 900 dollargacha, xususiy nashrlarda 650 dollardan 2500 dollargacha, yetakchi agentliklar muharrirlari esa 3500 dollargacha maosh olishadi. Video kontent bilan ishlash faqat matnlar bilan ishlashga qaraganda oʻrtacha 50% koʻproq daromad keltiradi.
Oʻzbekistonda oʻrtacha ish haqi 335 dollarni tashkil etadi, ammo poytaxtda jurnalistlarning maoshi yuqoriroq — 700 dollardan 1500 dollargacha. Hududlarda daromadlar 350 dollardan 900 dollargacha oʻzgaradi. Rus va oʻzbek tillarini biladigan jurnalistlar bir tilli hamkasblaridan 60 foiz koʻproq maosh olishadi.
Qirgʻizistonda oʻrtacha ish haqi 290-350 dollarni tashkil etadi. Bishkekda jurnalistlar 400 dollardan 1400 dollargacha, viloyatlarda 250 dollardan 600 dollargacha maosh olishlari mumkin. Muharrirlarning daromadi 2 ming dollargacha, xalqaro muxbirlarniki esa 2 ming 500 dollargacha yetadi.
Tojikistonda ish haqi darajasi mintaqadagi eng past koʻrsatkichdir. Davlat OAVlarida jurnalistlar 130 dollardan 220 dollargacha, xususiy nashrlarda esa 600 dollardan 1800 dollargacha maosh olishadi. Biroq, malakali mutaxassislar kadrlar taqchilligi sababli bir necha barobar koʻp maosh olishlari mumkin.
Umuman olganda, Qozogʻiston media sohasida daromad darajasi boʻyicha yetakchiligini saqlab qolmoqda, Oʻzbekistonda poytaxt va mintaqaviy OAVlar oʻrtasida sezilarli tafovut mavjud, Qirgʻizistonda esa erkin media muhiti ish haqining oshishiga xizmat qilmoqda. Tojikistonda past daromadlar xalqaro OAVlardagi malakali mutaxassislar uchun yuqori stavkalar bilan qoplanadi.
Markaziy Osiyo jurnalistlari orasida tillarni bilish
Bir nechta tilni bilish mintaqaning media sohasida muhim rol oʻynaydi.
Qozogʻistonda jurnalistlarning aksariyati qozoq va rus tillarini biladi. Mutaxassislarning 70 foizga yaqini rus tilida, 55 foizi qozoq tilida ishlaydi, 30 foizi esa ikkala tilni ham erkin biladi. Jurnalistlarning taxminan 2 foizi yuqori darajada biladigan xitoy tiliga qiziqish ortib bormoqda.
Oʻzbekistonda jurnalistlarning 65 foizi oʻzbek tilini, 50 foizi rus tilini biladi, 25 foizi har ikki tilda bemalol ishlaydi. Ingliz tili talabga aylanmoqda: jurnalistlarning 15 foizi uni professional darajada biladi, yosh mutaxassislar orasida bu koʻrsatkich 25 foizga yetadi.
Qirgʻizistonda jurnalistlarning 50 foizi qirgʻiz tilida, 60 foizi rus tilida ishlaydi, 35 foizi esa har ikkala tilda bemalol ishlay oladi. Soʻnggi yillarda turk tiliga qiziqish ortdi.
Tojikistonda tojik tili jurnalistlarning 60 foizi uchun asosiy ish tili hisoblanadi, rus tilidan taxminan 40 foizi foydalanadi va 20 foizi ikkala tilni ham professional darajada biladi. Fors tiliga qiziqishning ortishi kuzatilmoqda.
Ingliz tilini bilish afzallikka aylanmoqda: Qozogʻiston va Oʻzbekistonda bunday mutaxassislar 30-50 foiz koʻproq maosh olishadi, 30 yoshgacha boʻlgan yosh jurnalistlar orasida esa uni 20 foiz biladi.
Ijtimoiy tarmoqlar Markaziy Osiyo jurnalistlari faoliyatida
Raqamli platformalar mintaqa jurnalistlari uchun muhim vositaga aylanib bormoqda.
Ommabop ijtimoiy tarmoqlar:
Telegram — yangiliklar uchun asosiy platforma (Qozogʻistonda 8 mln, Oʻzbekistonda 6,2 mln, Qirgʻizistonda 1,5 mln, Tojikistonda 1,3 mln foydalanuvchi).
Instagram — vizual kontent uchun mashhur (Qozogʻistonda 5,1 million foydalanuvchi, Oʻzbekistonda 4,7 million).
YouTube — videojurnalistika va surishtiruvlar uchun talabgir (Qozogʻistonda 6,4 million, Oʻzbekistonda 5,8 million foydalanuvchi).
TikTok — qisqa yangiliklar formatlari uchun ommalashib bormoqda.
Qozogʻistonda Telegram va Instagram yangiliklar platformalari orasida yetakchilik qilmoqda, Oʻzbekistonda Telegram OAV uchun asosiy kanal boʻlib qolmoqda. Qirgʻiziston va Tojikistonda YouTube va TikTokka qiziqish ortib bormoqda.
Videokontent yaratuvchi jurnalistlar faqat matn bilan ishlaydigan hamkasblariga qaraganda oʻrtacha 50 foiz koʻproq maosh olishadi. Ijtimoiy tarmoqlarning rivojlanishi jurnalistlar uchun yangi imkoniyatlar ochib, Markaziy Osiyo media bozoriga taʼsir koʻrsatishda davom etmoqda.
